૩૮
સમાધાનઃ- સ્વભાવકી પરિણતિ... સમ્યગ્દૃષ્ટિ અપને અસ્તિત્વકી જો પ્રતીત હુયી, ઉસે જ્ઞાયકકી ધારા હૈ. વહ પરિણતિ જ્ઞાયક જ્ઞાયકરૂપ પરિણમતી હૈ. ઔર મૈં ઇસ સ્વરૂપ હૂઁ ઔર ઇસ સ્વરૂપ નહીં હૂઁ, ઐસી પરિણતિ તો ઉસે સહજ ચલતી હૈ. મૈં ચૈતન્ય જ્ઞાયક સ્વરૂપ હૂઁ ઔર ઇસ સ્વરૂપ નહીં હૂઁ. યહ હૂઁ ઔર યહ નહીં હૂઁ. ઐસી દો જાતકી ઉસકી પરિણતિ, ઐસા સહજ જ્ઞાન ઉસે વર્તતા હી રહતા હૈ. ઉપયોગરૂપ નહીં હૈ. વહ લબ્ધ હૈ ઉસકા મતલબ એક ઓર પડા હૈ, ઐસા નહીં. ઉસે વેદનમેં ઐસા આતા હૈ કિ મૈં યહ હૂઁ ઔર યહ નહીં હૂઁ. યહ મૈં હૂઁ-જ્ઞાયક હૂઁ ઔર યહ નહીં હૂઁ. ઐસા સહજ જ્ઞાન નિરંતર ઉસે જ્ઞાયકકી ધારા રહતી હી હૈ. સવિકલ્પ દશામેં ઐસી જ્ઞાયકધારા વર્તતી રહતી હૈ.
મુમુક્ષુઃ- અહંપના રૂપ વૃત્તિ અથવા વ્યાપાર નિરંતર ચલતા હી રહતા હૈ.
સમાધાનઃ- વહ નિરંતર ચલતી હૈ. મૈં યહ હૂઁ, ઇસલિયે ઉસમેં મૈં નહીં હૂઁ, ઐસા આ જાતા હૈ. મૈં યહ હૂઁ, ઇસલિયે પરસે ભિન્ન યહ મૈં હૂઁ.
મુમુક્ષુઃ- યહ મૈં હૂઁ, ઐસી પરિણતિ (વર્તતી હૈ તો) વહાઁ ઉસે સ્વપ્રકાશક કહના હૈ?
સમાધાનઃ- સ્વપ્રકાશક ઔર પર, દોનોં સાથમેં આ ગયા. સ્વપરપ્રકાશક હૈ. ઉસકી પરિણતિ સ્વપરપ્રકાશક હૈ. પ્રતીતિ-યહ મૈં હૂઁ-ઐસા દૃઢ હૈ. પ્રતીતિ નિર્વિકલ્પ હૈ, પરન્તુ જ્ઞાનકી ધારા હૈ કિ યહ મૈં હૂઁ ઔર યહ નહીં હૂઁ, વહ સ્વપરપ્રકાશક હૈ. અસ્તિ ઔર નાસ્તિ દોનોં જ્ઞાનમેં આ ગયા હૈ. પ્રતીતિમેં મૈં યહ હૂઁ, દૃષ્ટિમેં યહ મૈં હૂઁ, ઐસા (હૈ). બાકી જ્ઞાનકી-જ્ઞાયકકી ધારા ચલતી હૈ. યહ મૈં હૂઁ ઔર યહ નહીં હૂઁ. ઉસ જાતકી સહજ પરિણતિ હૈ.
મુમુક્ષુઃ- દિશા સ્વ તરફ કરની હૈ, વહ એક અલગ બાત હૈ. બાકી સ્વભાવ તો ઐસા હી હૈ.
સમાધાનઃ- સ્વભાવ તો ઐસા હી હૈ. દિશા સ્વ તરફ પલટની હૈ. સમાધાનઃ- દ્રવ્ય-ગુણ-પર્યાય તો વસ્તુકા સ્વભાવ હૈ. પર્યાય એક અંશ (હૈ). અંશ જિતના અંશી નહીં હૈ. (અંશી) અખણ્ડ હૈ, વહ તો અંશ હૈ. દૃષ્ટિકી અપેક્ષા-સે પર્યાય મેરેમેં નહીં હૈ. પર્યાય હૈ હી નહીં, ઐસા તો નહીં હૈ. દ્રવ્ય-ગુણ-પર્યાય વસ્તુકા સ્વભાવ હૈ.
જ્ઞાન સબકા હોતા હૈ. દ્રવ્ય-ગુણ-પર્યાય સબકા. પર્યાય જિતના, એક અંશ જિતના ક્ષણિક, ઐસા ક્ષણિક સ્વભાવ આત્માકા નહીં હૈ. આત્મા શાશ્વત હૈ. પર્યાય ક્ષણ-ક્ષણ પલટતી રહતી હૈ. ઐસે જ્ઞાન કરના. પર્યાય નહીં હોવે તો પર્યાય ઊપર-ઊપર નહીં હોતી હૈ, પર્યાય દ્રવ્યકે આશ્રયસે હોતી હૈ.
મુમુક્ષુઃ- શિખરજીમેં ચર્ચા હુયી થી ગુરુદેવકી વર્ણીજીકે સાથ, ઉસમેં ઉન્હોંને કહા થા કિ ... હોતા હૈ. તો ગુરુદેવને કહા થા, રાગકી પર્યાય .. હોતી હૈ.