૪૪ ભી નહીં હોગી. કિસી ભી પ્રકારકા ગુણકા કાર્ય (નહીં હોગા). જો કેવલજ્ઞાન પ્રગટ હોતા હૈ વહ ભી નહીં હોગા, ચારિત્ર નહીં હોગા, કુછ નહીં હોગા. યદિ અકેલા કૂટસ્થ હો તો કોઈ કાર્ય હી દ્રવ્યમેં નહીં હોગા. અકેલા કૂટસ્થ હો તો. કથંચિત પરિણામી, અપરિણામી હૈ.
સિદ્ધ ભગવાન કેવલજ્ઞાન પ્રાપ્ત કરકે, સ્વરૂપમેં ઉન્હેં પરિણામીપના, પરિણામ પરિણમતે હી રહતે હૈં. ઉન્હેં પ્રત્યેક ગુણ પૂર્ણ હો ગયે. તો ભી પ્રત્યેક ગુણકા કાર્ય અગુરુલઘુ સ્વભાવકે કારણ સબ પરિણમતે હી રહતે હૈં. અનન્ત કાલ પર્યંત પરિણમે તો ભી ઉસમેં-સે ખાલી હી નહીં હોતા, ઉતનાકા ઉતના રહતા હૈ. જ્ઞાન અનન્ત કાલ પર્યંત પરિણમે, આનન્દ અનન્ત કાલ પર્યંત આનન્દકા સાગર પરિણમતા હૈ, તો ભી ઉસમેં-સે કમ હોતા હી નહીં, ઉતનાકા ઉતના રહતા હૈ. ઐસી દ્રવ્યકી અચિંત્યતા હૈ. ઐસા હી કોઈ દ્રવ્યકા અચિંત્ય પારિણામિક સ્વભાવ હૈ. ઔર સાથમેં અપરિણામી હૈ કિ જિસમેં-સે કુછ કમ નહીં હોતા, પરિણમે તો ભી.
મુમુક્ષુઃ- પ્રમાણકે વિષયકા દ્રવ્ય લેં તો કથંચિત કૂટસ્થ ઔર કથંચિત પરિણામી કહ સકતે હૈં, પરન્તુ જો ધ્રુવત્વ ભાવ હૈ ઉસે ભી કથંચિત કૂટસ્થ ઔર કથંચિત પરિણામી કહ સકતે હૈં?
સમાધાનઃ- દૃષ્ટિ એક દ્રવ્ય પર જાતી હૈ, ઉસમેં કોઈ ભેદ નહીં પડતા હૈ. ઇસલિયે દૃષ્ટિકી અપેક્ષા-સે તો... દૃષ્ટિ જહાઁ જાય વહાઁ જ્ઞાન સમ્યક હોતા હૈ. દૃષ્ટિ ઔર જ્ઞાન દોનોં સાથમેં હી હોતે હૈં. અકેલી દૃષ્ટિ હો તો દૃષ્ટિ સમ્યક હોતી હી નહીં. દૃષ્ટિ કા વિષય હી ઐસા હૈ કિ એક પર દૃષ્ટિ કરે. જ્ઞાનકા વિષય ઐસા હૈ કિ વહ દોનોંકો જાને. પરન્તુ દૃષ્ટિ સમ્યક તબ હોતી હૈ કિ જબ ઉસકે સાથ જ્ઞાન હો તો. જ્ઞાન દૂસરા કામ કરે ઔર દૃષ્ટિ દૂસરા કામ કરે, જ્ઞાન મિથ્યા હો ઔર દૃષ્ટિ સમ્યક હો ઐસા નહીં બનતા.
પ્રમાણજ્ઞાનકા મતલબ વહ કોઈ જૂઠા નહીં હૈ. વહ યથાર્થ જ્ઞાન હૈ. દૃષ્ટિકા વિષય ઐસા હૈ. દૃષ્ટિ એક પર હી હોતી હૈ. પરન્તુ જ્ઞાન ઉસકે દોનોં પહલૂઓંકા વિવેક કરતા હૈ. દોનોં પહલૂઓંકા વિવેક સાધક દશામેં સાથમેં હી હોતા હૈ. સાધક દશામેં દોનોંકા વિવેક ન હો તો ઉસકી સાધક દશા હી જૂઠી હોગી. એક પર હી દૃષ્ટિ હો તો ઉસમેં ચારિત્રદશા યા કેવલજ્ઞાન યા કુછ નહીં હોગા. દૃષ્ટિ-સમ્યગ્દર્શન જહાઁ હુઆ વહાઁ સબ પૂરા હો જાયગા. અભી સાધક દશા અધૂરી હૈ. જ્ઞાન સબ વિવેક કરતા હૈ. દૃષ્ટિકો પૂજનિક કહનેમેં આતા હૈ.
પ્રમાણકો પૂજનિક કહોગે તો યે સબ ચારિત્રકી પર્યાય, કેવલજ્ઞાનકી પર્યાય કોઈ પૂજનિક નહીં હોગી. મુક્તિકે માર્ગમેં દૃષ્ટિ મુખ્ય હૈ, ઇસલિયે ઉસે પૂજનિક (કહતે હૈં). (ક્યોંકિ) મુક્તિકા માર્ગ ઉસસે પ્રારંભ હોતા હૈ. અતઃ ઉસે પૂજનિક (કહકર, જ્ઞાનકો