૨૫૪
ધર્મ-ક્ષમા, આર્જવ, માર્દવ સબ મુનિ દર્શન, જ્ઞાન, ચારિત્રરૂપ પરિણમતે હૈં. મુમુક્ષુ જિજ્ઞાસુકી ભૂમિકામેં વહ પાત્રતારૂપ હોતે હૈં. પાત્રતામેં ઐસા આતા હી હૈ. મુમુક્ષુકી ભૂમિકામેં શુદ્ધાત્માકા ધ્યેય રખે ઔર શુભભાવ બીચમેં આતા હી હૈ. ઐસા પાત્રતામેં હોતા હૈ. પાત્રતા વિના વસ્તુ ન રહે, પાત્રે આત્મિક જ્ઞાન. પાત્રતા હોને-સે સબ હો સકતા હૈ.
જ્ઞાયક સ્વભાવ મુઝે કૈસે પ્રગટ હોવે ઐસા ધ્યેય રહતા હૈ. ઔર શુભભાવ બીચમેં આતા હૈ તો સબ પાત્રતામેં આતા હૈ. તીવ્ર ક્રોધ, તીવ્ર માન, તીવ્ર માયા, તીવ્ર અનન્તાનુબંધી તીવ્ર રસરૂપ હોતા હી નહીં. મન્દ હો જાતા હૈ. જિસકી રુચિ આત્મા તરફ જાતી હૈ, ઉસકો સબ મન્દ હો જાતા હૈ. ઉસકો દેવ-ગુરુ-શાસ્ત્રકી મહિમા, શુદ્ધાત્માકા ધ્યેય, ક્ષમા, આર્જવ, માર્દવ સબ ઉસકી ભૂમિકામેં આતા હી હૈ. સબ આતા હૈ. મુનિ તો ચારિત્રદશામેં છઠવેં-સાતવેં ગુણસ્થાનમેં ઝુલતે હૈં. ઉનકી આરાધના તો બહુત પ્રબલ હૈ. સમ્યગ્દૃષ્ટિકો ભી હોતા હૈ ઔર પાત્રતામેં ભી હોતા હૈ.
... અશુભમેં જાના ઐસા અર્થ નહીં હૈ. શાસ્ત્રમેં આતા હૈ કિ હમ તો તીસરી ભૂમિકામેં જાનેકો કહતે હૈં. ઇસલિયે અશુભમેં જાનેકો નહીં કહતે હૈં. શુભભાવ પુણ્યબન્ધકા કારણ હૈ. તીસરી શુદ્ધાત્માકી ભૂમિકાકો પ્રગટ કરો, ઐસા કહના હૈ. ઇસલિયે બીચમેં શુભભાવ આતા હૈ.
મુમુક્ષુઃ- તીસરી ભૂમિકા?
સમાધાનઃ- તીસરી ભૂમિકા-અમૃતકુંભ ભૂમિકા-શુદ્ધાત્માકી ભૂમિકા. વહ પ્રગટ હો, મોક્ષમાર્ગ તો વહી હૈ. તો ભી શુભભાવ બીચમેં આતા હૈ. શ્રદ્ધા ઐસી રહતી હૈ કિ પુણ્યબન્ધકા કારણ હૈ તો ભી શુભભાવ બીચમેં આતા હૈ. તુઝે ઊપર-ઊપર ચઢનેકો કહતે હૈં, શુદ્ધાત્માકી ભૂમિકામેં-અમૃતકુંભ ભૂમિકામેં. ઇસલિયે અશુભમેં જાનેકો નહીં કહતે હૈં, પરન્તુ શુભ બીચમેં આતા હૈ. તો તીસરી ભૂમિકાકા ધ્યેય કરો, દૃષ્ટિ કરો, જ્ઞાન, આચરણ સબ ઉસકા કરો. બીચમેં શુભભાવ આતા હૈ. માર્દવ ધર્મ તો પાત્રતામેં ભી હોતા હૈ. મુનિકો તો શુભસ્વરૂપ પરિણમન ક્ષમા, આર્જવ, માર્દવ, શુદ્ધપર્યાયરૂપ ઔર શુભભાવ મુનિકો ભી હોતા હૈ, પંચ મહાવ્રતમેં.
મુમુક્ષુઃ- આત્મામેં કર્તા-કર્મકા અભિન્નપના કૈસા હૈ? ઔર કર્તા-કર્મકા ભિન્નપના કૈસા હૈ?
સમાધાનઃ- વહ વિભાવકા, પરદ્રવ્યકા કર્તા નહીં હૈ. પરદ્રવ્ય જડ દ્રવ્યકો કર નહીં સકતા. જડકા કાર્ય, ક્રિયા નહીં કર સકતા હૈ. જડકા કર્મ આત્મા નહીં કર સકતા હૈ. વિભાવકા ભી અજ્ઞાન અવસ્થામેં કર્તા કહનેમેં આતા હૈ. રાગ ઉસકે પુરુષાર્થકી મન્દતા-સે હોતા હૈ. ઇસલિયે અજ્ઞાન અવસ્થામેં કર્તા હૈ. ઔર જ્ઞાન સ્વભાવમેં જ્ઞાનસ્વવભાકા કર્તા હૈ. જ્ઞાન જ્ઞાનરૂપ પરિણમતા હૈ. જ્ઞાનરૂપી જ્ઞાનકી ક્રિયા હોતી હૈ, જ્ઞાનકા કર્મ