૨૫૫
મુમુક્ષુઃ- નિર્ણય યથાર્થ હૈ, વહ કૈસે માલૂમ કરના? યથાર્થ નિર્ણયમેં ઐસા ક્યા હોતા હૈ કિ જો અનુભવકો લાતા હૈ?
સમાધાનઃ- પહલે જો બુદ્ધિપૂર્વક નિર્ણય હોતા હૈ, વહ ગુરુદેવને જો અપૂર્વ માર્ગ બતાયા, ઉસકા નિર્ણય વહ રુચિ-સે સ્થૂલતા-સે કરતા હૈ વહ અલગ હૈ. અંતર-સે જો નિર્ણય કરતા હૈ, વહ નિર્ણય સ્વયંકો હી ખ્યાલમેં આ જાતા હૈ કિ યહ નિર્ણય ઐસા યથાર્થ હૈ કિ ઉસકે પીછે અવશ્ય સ્વાનુભૂતિ હોગી. વહ સ્વભાવકો પહચાનકર અંતરમેં નિર્ણય હોતા હૈ કિ યે જો ચૈતન્ય સ્વભાવ હૈ વહ મૈં હૂઁ, યહ જ્ઞાયક સ્વભાવ હૈ વહ મૈં હૂઁ, યહ વિભાવ મૈં નહીં હૂઁ.
ઉસકા સ્વભાવ, અન્દર-સે અપના ભાવ-સ્વભાવ પહચાનકર નિર્ણય હોતા હૈ. વહ નિર્ણય ઐસા હોતા હૈ કિ ઉસે ખ્યાલ આતા હૈ કિ યહ કારણ ઐસા હૈ કિ અવશ્ય કાર્ય આનેવાલા હૈ. વિકલ્પ-સે અંશતઃ ભિન્ન હોકર, સ્વાનુભૂતિકી બાત અલગ હૈ, પરન્તુ ઉસે અંતર-સે ઐસી પ્રતીત હોતી હૈ કિ યહ જ્ઞાયક હૈ વહી મૈં હૂઁ. યહ વિભાવ મૈં નહીં હૂઁ. યે જો શાશ્વત ચૈતન્ય સ્વભાવ, ઉસકા અસ્તિત્વ ઉસે યથાર્થપને અંતરમેં-સે ગ્રહણ હો જાતા હૈ. વહ ભલે હી અભી નિર્વિકલ્પ નહીં હૈ, તો ભી બુદ્ધિમેં ઉસે ઐસા ગ્રહણ હો જાતા હૈ.
બાકી સ્થૂલતા-સે નિર્ણય કરે વહ અલગ બાત હૈ. સ્વયંકો રુચિ હો કિ માર્ગ યહી હૈ, દૂસરા માર્ગ નહીં હૈ, યહ વસ્તુ કોઈ અપૂર્વ હૈ. ઐસી રુચિ હો વહ અલગ બાત હૈ. પરન્તુ અંતરમેં-સે જો નિર્ણય હોતા હૈ વહ સ્વભાવકો પહિચાનકર હોતા હૈ કિ યે જો ચૈતન્ય જ્ઞાયક હૈ, જિતના યહ જ્ઞાન હૈ ઉતના હી મૈં હૂઁ, યહ વિભાવ મૈં નહીં હૂઁ. ઐસા અંતરમેં-સે ઉસે નિર્ણય હોતા હૈ. ઔર બારંબાર ઉસે ઉસકી દૃઢતા હોતી હૈ. બારંબાર ઉસકી પરિણતિ ઉસ તરફ મુડતી હૈ કિ યહ હૈ વહી મૈં હૂઁ, યહ મૈં નહીં હૂઁ. ઇસ પ્રકાર ઉસે સ્વભાવકો પહચાનકર નિર્ણય હોતા હૈ.
જો સ્વભાવકો પહચાનકર નિર્ણય હોતા હૈ, ઉસકે પીછે ઉસે અવશ્ય સ્વાનુભૂતિ હુએ બિના નહીં રહતી. ઉસકા અંતર હી કહ દેતા હૈ કિ યહ નિર્ણય ઐસા હૈ કિ યહ સ્વભાવ- જ્ઞાયક સ્વભાવ હી મૈં હૂઁ, દૂસરા કુછ મૈં નહીં હૂઁ. યે નિર્વિકલ્પ સ્વભાવ હૈ વહી મૈં હૂઁ. ઉસકી લીનતાકી ક્ષતિકે કારણ અભી નિર્વિકલ્પ હોનેમેં દેર લગતી હૈ. તો ભી વહ નિર્ણય ઐસા હોતા હૈ કિ અવશ્ય ઉસમેં ઉસે સ્વાનુભૂતિ હુએ બિના નહીં રહતી.
મતિ-શ્રુતજ્ઞાનકી બુદ્ધિ જો બાહર જા રહી થી. વહ સ્વયં અપના નિર્ણય કરતા હૈ કિ યહ જ્ઞાનસ્વભાવ હૈ વહી મૈં હૂઁ. અન્ય કુછ મૈં નહીં હૂઁ. ઐસા નિર્ણય કરકે ફિક્ષર અપની તરફ, ઉપયોગ અપની તરફ મુડકર ઉસમેં લીનતા કરે તો સ્વાનુભૂતિ હોતી હૈ. પહલે જ્ઞાનસ્વભાવકો પહચાનકર નિર્ણય કરે કિ યહ જો જ્ઞાન હૈ વહી મૈં હૂઁ.