૯૮
મુમુક્ષુઃ- સ્વરૂપકા અર્થાત ધ્રુવકા ભાવભાસન જિસે કહતે હૈં, વહ વર્તમાન જો જ્ઞાન પરિણતિ હૈ, ઉસકા ભાવ નિર્વિકલ્પપના ઔર સ્વપરપ્રકાશકપના .... ઉસકે ખ્યાલપૂર્વક જાનપનામાત્ર જો પૂરી વસ્તુ હૈ, વહ મૈં હૂઁ, ઉસ પ્રકાર-સે પહચાન તો હુઈ, પહલે ઉસ પ્રકાર-સે પહચાન નહીં હોતી થી. યે કોઈ જાનનેવાલી સત્તા હૈ કિ નહીં? પરન્તુ ઉસ જાનનેવાલેકી સત્તાકા પ્રગટ ખ્યાલ સ્પષ્ટરૂપ-સે નહીં આતા થા. ઇસ સ્પષ્ટ ખ્યાલપૂર્વક પૂરા ધ્રુવ સ્વરૂપ, ઉસકા લક્ષણ-સે ખ્યાલ કિયા કિ ઐસા અણૂર્તિક, મૂર્તિક શરીર- સે બિલકૂલ ભિન્ન અમૂર્તિક જ્ઞાનમય આત્મા મૈં હૂઁ, ઐસા નિર્ણય કરના હૈ. વહ નિર્ણય કરના હૈ વહાઁ તક તો બરાબર હૈ. પરન્તુ વહ નિર્ણય હો નહીં રહા હૈ, નિર્ણય ટિકતા નહીં હૈ, વિચારમેં મૈં યહ હૂઁ, ઐસા કરે, ફિર રાગકા પરિણામ હો જાય, ઉસમેં ઠીક- અઠીકપના તુરન્ત વેદનમેં આકર ઉસકી અધિકતા ભાસિત હો જાય, ફિર નિર્ણય તો જો થા વહી રહતા હૈ. યહાઁ-સે ભી આગે બઢના હો તો કિસ પ્રકાર-સે કરના ચાહિયે? ઔર ક્યા કરના ચાહિયે?
સમાધાનઃ- અંતરમેં ભાવભાસન હો કિ જ્ઞાયક હૈ વહી મૈં હૂઁ. જ્ઞાયકકા અસ્તિત્વ ગ્રહણ કરકે ઔર બારંબાર ઉસે યથાર્થ નિર્ણય હો તો ઉસે ટિકાયે રખના ચાહિયે. વહ ટિકાતા નહીં ઔર પલટ જાતા હૈ. બુદ્ધિપૂર્વક નિર્ણય કિયા કિ મૈં ભિન્ન હૂઁ, ઐસા નિર્ણય કિયા કિ મેરા અસ્તિત્વ ભિન્ન હૈ, યે સબ વિભાવભાવ-સે મૈં ભિન્ન હૂઁ. અકેલા જ્ઞાનમાત્ર સ્વભાવ-જ્ઞાયક (હૂઁ). જ્ઞાન માને અકેલા ગુણ નહીં, પરન્તુ મૈં પૂરા જ્ઞાયક હૂઁ. ઐસે ગ્રહણ કિયા, બુદ્ધિમેં નક્કી કિયા પરન્તુ મૈં ભિન્ન હૂઁ.. એકત્વ પરિણતિ જો સ્વયંકી હો રહી હૈ, ઉસ વક્ત ભી મૈં ભિન્ન જ્ઞાયક હૂઁ, ઉસ વક્ત ભી મૈં ભિન્ન જ્ઞાયક હૂઁ, ઐસી ઉસકી દૃઢતા ઔર ઐસી ઉસકી પરિણતિ બારંબાર ટિકાતા નહીં હૈ. પલટકર વહ મુખ્ય હો જાતા હૈ ઔર યહ ગૌણ હો જાતા હૈ. અપને અસ્તિત્વકો સ્વયં ભૂલ જાતા હૈ ઔર જો વિભાવકા અસ્તિત્વ હૈ, ઉસે મુખ્ય (હો જાતા હૈ). મેરા અસ્તિત્વ માનો વિભાવમેં હૈ. અપના અસ્તિત્વ ભૂલ જાતા હૈ. એક બાર, દો બાર, તીન બાર વહ નક્કી કરતા હૈ, પરન્તુ જો વિકલ્પકી ધારા વર્તતી હૈ, ઉસમેં એકત્વ હો જાતા હૈ.
અન્દર સ્વયં ભિન્ન હૈ, ઐસા યથાર્થ નિર્ણય કિયા કિ મૈં ભિન્ન હી હૂઁ, ઐસા નક્કી