૨૫૮
ગ્રહણ કરનેમેં સ્વયં પુરુષાર્થ કરે તો ઉસકી દિશા બદલતી હૈ. બાહરકા ગ્રહણ કરનેમેં ઉસે સહજ-સહજ ગ્રહણ કરતા હૈ. ઉસમેં ઉસે ઉપાધિ નહીં લગતી, બોઝ નહીં લગતા. કુછ નહીં લગતા. પરન્તુ અંતરમેં જાય તો ઉસે ઉપાધિ-બોઝ લગતા હૈ. ગુરુદેવને વાણી બરસાકર સરલ કર દિયા હૈ. પરન્તુ પુરુષાર્થ સ્વયંકો કરના પડતા હૈ.
મુમુક્ષુઃ- અંતર પુરુષાર્થ ... બાહર-સે ભિન્ન-ભિન્ન વ્યક્તિકો પહચાન સકતે હૈં, ઐસે આત્માકો ભી પહચાન સકતા હૈ?
સમાધાનઃ- આત્માકો પહચાન સકતા હૈ. સ્વયં હી હૈ. સ્વયં હી હૈ. જ્ઞાન જ્ઞાનકો પહિચાન સકતા હૈ. ઐસા સૂક્ષ્મ ભેદ કરતા હૈ.
મુમુક્ષુઃ- બાહરમેં તો વહ ખ્યાલમેં આતા હૈ, આપ કહતે હો વૈસા. સાધારણ તો...
સમાધાનઃ- ક્યા ભેદ હૈ વહ બોલ નહીં પાતા. ઉસકી આઁખેં અલગ હૈ, ચહેરા અલગ હૈ, યહ અલગ હૈ, દિખનેમેં સબ એક સમાન લગતા હૈ. તો ભી ક્ષયોપશમજ્ઞાન ભેદ તો કરતા હી હૈ કિ યહ મનુષ્ય યહ હૈ ઔર યહ મનુષ્ય યહ હૈ. જ્યાદા લોગોંમેં ક્ષયોપશમ જ્ઞાન ભેદ કર દેતા હૈ. ઇતના સૂક્ષ્મ હોકર ભી ભેદ કરતા હૈ. ઉસી તરહ અપની ઓર મુડે તો સ્વયંકો પહચાન સકે, પરન્તુ મુડતા હી નહીં હૈ.
મુમુક્ષુઃ- ઐસા અપનેકો સ્પષ્ટ પહચાન સકતા હૈ?
સમાધાનઃ- હાઁ, સ્પષ્ટ પહચાન સકતા હૈ. ઉસમેં ઉસે બાહરમેં શંકા ભી નહીં પડતી. કોઈ ઉસે તર્ક કરે કિ યે મનુષ્ય વહ નહીં હૈ. તો ભી કહતા હૈ, ના, વહી હૈ. બિના વિચાર કિયે, તર્ક બિના નક્કી કરતા હૈ કિ યહ વહી મનુષ્ય હૈ. દૂસરે લોગ કહે તો ભી જૂઠા હી હૈ.
વૈસે સ્વયંકો નક્કી કર સકતા હૈ કિ યહ મૈં હી હૂઁ, યહી મેરા અસ્તિત્વ હૈ. ઐસે તર્ક બિના નિઃશંકપને સ્વયંકો ગ્રહણ કર સકતા હૈ કિ યહી મૈં હૂઁ. અન્ય કુછ મૈં નહીં હૂઁ. યે રાગાદિ મૈં નહીં હૂઁ, યહી મૈં હૂઁ. નિઃશંકપને ગ્રહણ કર સકતા હૈ.
મુમુક્ષુઃ- અદભુત બાત કરતે હો, પરન્તુ કિતની બાર ઐસા પ્રયત્ન કરને-સે હો ઔર ક્યા હોતા હૈ... પીછલી બાર કહા થા કિ ભાવભાસન હોનેકે બાદ વિકલ્પાત્મક ભેદજ્ઞાન-સે ઉસે ટિકાયે રખના ચાહિયે. તો ઉસે ટિકાયે રખનેમેં ઐસા વિચાર આતા હૈ કિ પરિણતિમેં રસકા વેદન તો હો જાતા હૈ, તત્ત્વકા રસ વેદનમેં આતા હૈ, ઉસ વક્ત મૈં ભિન્ન હૂઁ, ભિન્ન હૂઁ, ઐસા અભ્યાસ કરતે રહના ઉસકા નામ ટિકના હૈ? વિકલ્પાત્મક ભેદજ્ઞાન (ઉસે કહતે હૈં)?
સમાધાનઃ- વિકલ્પમેં ઉસે ઐસા ગાઢ અભ્યાસ હો ગયા હૈ, ઇસલિયે ઉસે બીચમેં વિકલ્પ આતે હી રહતે હૈં. પરન્તુ અંતરમેં જો અપના ગુણ હૈ, ઉસ ગુણ દ્વારા પૂરે જ્ઞાયકકો ગ્રહણ કરના કિ યહ જ્ઞાન જિતના, વર્તમાન જાને ઉતના હી મૈં નહીં હૂઁ, પરન્તુ મૈં પૂર્ણ