ઉસ જાતકી એકાગ્રતા ઉસે છૂટતી હી નહીં. અમુક પ્રકારકી એકાગ્રતા તો ઉસે હૈ. ઉસ એકાગ્રતામેં કુછ વિશેષતા હો જાય તો ઉસે બાહર-સે ધ્યાનમેં બૈઠે તો હી હો, ઐસા નિયમ લાગૂ નહીં પડતા.
મુમુક્ષુઃ- ઐસા બન્ધન નહીં હૈ.
સમાધાનઃ- ઐસા બન્ધન નહીં હૈ કિ બાહર-સે શરીર ધ્યાનમેં બૈઠે, ઐસા બન્ધન નહીં હૈ. શરીર બૈઠ જાય ઐસા બન્ધન નહીં હૈ. અંતરમેં એકાગ્રતા (હોતી હૈ). અમુક એકાગ્રતા તો હૈ હી, પરન્તુ વિશેષ એકાગ્રતા કબ બઢ જાય, શરીર બૈઠા હો ઐસા હો તો હી બઢે ઐસા ન્યાય નહીં હૈ. મુનિકો તો હૈ હી નહીં, પરન્તુ ચતુર્થ ગુણસ્થાનમેં ઐસા નિયમ નહીં હૈ. સબ બાર ઐસા નિયમ નહીં હોતા. કોઈ બાર ઐસા ભી બનતા હૈ કિ ધ્યાનમેં બૈઠા હો તબ હો. બાહર-સે ધ્યાનમેં બૈઠા હો. કોઈ બાર કોઈ ભી સ્થિતિમેં શરીર હો ઔર ધ્યાન હો જાય. બાહરકા બન્ધન નહીં હૈ. અમુક પ્રકાર-સે સહજ દશા હો જાતી હૈ.
અનાદિકા સર્વ પ્રથમ હો ઉસે પલટનેમેં થોડી મુશ્કિલી હોતી હૈ, કિસીકો અંતર્મુહૂર્તમેં ભી હો જાતા હૈ. ઉસમેં ભી અંતર્મુહૂર્તમેં હો જાતા હૈ. ફિર તો ઉસકી દશા સહજ હૈ. ઇસલિયે બાહરમેં અમુક પ્રકાર-સે બૈઠે તો હી હો, ઐસા બન્ધન નહીં હૈ.
મુમુક્ષુઃ- એક બાર નિર્વિકલ્પ દશા હો ગયી ઇસલિયે અમુક કાલ રાહ દેખની પડે ઐસા નહીં હોતા ન? ફિરસે તુરન્ત ભી હો સકતી હૈ.
સમાધાનઃ- રાહ દેખની નહીં પડતી. જિસકી અંતર દશા ચાલૂ હૈ, જિસે ભેદજ્ઞાનકી દશા ચાલૂ હૈ, ઉસે અમુક સમયમેં હુએ બિના રહતી હી નહીં. ઉસે સમયકા બન્ધન નહીં હૈ. ઉસે અમુક સમયમેં હુએ બિના નહીં રહતી. જિસે અંતરકી દશા હૈ, ભેદજ્ઞાનકી ધારા વર્તતી હી હૈ, ઉસે હુએ બિના નહીં રહતી.
જો અંતર-સે ભિન્ન પડ ગયા, જિસકા ઉપયોગ બાહર ગયા, વહ અમુક સમયમેં અંતરમેં આયે બિના નહીં રહતા. ઉસ ઉપયોગમેં બાહર કુછ સર્વસ્વ નહીં હૈ. ભેદજ્ઞાનકી ધારા તો વર્તતી હી હૈ. સ્વયં જુદા-ન્યારા વર્તતા હૈ, ક્ષણ-ક્ષણમેં ન્યારા વર્તતા હૈ. ન્યારી પરિણતિ તો હૈ હી. ઉપયોગ તો પલટ જાતા હૈ. જૈસી પરિણતિ હૈ વૈસા ઉપયોગ વાપસ હુએ બિના નહીં રહતા. પરિણતિ અલગ કામ કરતી હૈ, ઉપયોગ બાહર જાતા હૈ.
પરિણતિકી ડોર ઉસે-ઉપયોગકો વાપસ લાયે બિના નહીં રહતી. પરિણતિ તો ન્યારી હૈ. ભેદજ્ઞાનરૂપ ભેદજ્ઞાનકી ધારા નિરંતર ક્ષણ-ક્ષણમેં વિકલ્પકે બીચ ઉસકી ન્યારી ડોર ક્ષણ-ક્ષણમેં સહજરૂપ હૈ. પરિણતિકી ડોર ન્યારી હૈ, વહ ઉપયોગકો વહાઁ ટિકને નહીં દેતી. અમુક સમયમેં ઉપયોગ વાપસ આ હી જાતા હૈ. સ્વરૂપમેં લીન હુએ બિના, નિર્વિકલ્પ દશા હુએ બિના ઉસે નહીં રહતી. પરિણતિ ઉપયોગકો વાપસ અપનેમેં લાતી હૈ.