૧૨૬ પુરુષાર્થ કરુઁ. મુઝે સંસ્કાર હોંગે તો અપનેઆપ ઉત્પન્ન હોગા, ઐસી ભાવના નહીં હોની ચાહિયે.
ઉસકે સંસ્કાર યથાર્થ કારણરૂપ હોં તો ઉસે પુરુષાર્થ ઉત્પન્ન હોતા હી હૈ. ઐસા એક સમ્બન્ધ હોતા હૈ. પરન્તુ પુરુષાર્થ કરનેવાલેકો ઐસા નહીં હોના ચાહિયે કિ મુઝે સંસ્કાર હોંગે તો પુરુષાર્થ ઉત્પન્ન હોગા. યદિ ઐસી ભાવના હો તો પુરુષાર્થ ઉત્પન્ન હી નહીં હોતા. ભાવના ઐસી હોની ચાહિયે કિ મૈં પ્રયત્ન કરુઁ. મૈં ઐસા કરુઁ, ઐસે સ્વયંકો ભાવના રહે તો કારણ-કાર્યકા સમ્બન્ધ હોતા હૈ. સ્વયંકો ઐસી ભાવના હોની ચાહિયે.
મુમુક્ષુઃ- (ઇસ ભવમેં) આત્માકા અનુભવ ન હો તો સંસ્કાર લેકર તો જાયેંગે. તબ ઐસા લગતા હૈ કિ સંસ્કાર ઔર પુરુષાર્થકી એક જાત હો, ઐસા લગતા હૈ.
સમાધાનઃ- એક જાત નહીં હૈ. પ્રયત્નમેં ઉસે બહુત ઉલઝન હોતી હો, પ્રયત્ન ચલતા નહીં હો.. પહલે તો ઐસા હોતા હૈ કિ તૂ આખિર તક પહુઁચ જા. ઐસા તેરા પ્રયત્ન ચલતા હો તો તૂ પ્રયત્ન કર. પરન્તુ નહીં હોતા તો તૂ સંસ્કાર તો ડાલ. પરન્તુ સંસ્કાર યાની પુરુષાર્થકા સબ કાર્ય સંસ્કારમેં આ નહીં જાતા.
યદિ તૂ પ્રતિક્રમણ કર સકતા હૈ તો ધ્યાનમય કરના. ન કર સકે તો શ્રદ્ધા કરના. ઐસે. તુઝ-સે બન સકે તો આખિર તક ધ્યાન કરકે કેવલજ્ઞાન પર્યંત, મુનિદશા ઔર કેવલજ્ઞાન પ્રગટ કરના. પરન્તુ યદિ નહીં હોતા હૈ તો તૂ શ્રદ્ધા કર, સમ્યગ્દર્શન પ્રાપ્ત કર. પરન્તુ સમ્યગ્દર્શન પર્યંત પહુઁચ ન સકે તો ઉસકી રુચિ, ભાવના ઔર સંસ્કાર કરના. પરન્તુ કરનેકા ધ્યેય તો, અપના પ્રયત્ન ઉત્પન્ન હો તો પૂરા કરના.
આચાર્ય કહતે હૈં કિ, તુઝ-સે બન સકે તો પૂર્ણ કરના. ન બન સકે ઔર તુઝે ઉલઝન હોતી હો તો તૂ ઇતના તો કરના. અંતતઃ તૂ રુચિકા બીજ તો ઐસા બોના કિ જો રુચિ તુઝે કારણરૂપ હો. ઐસી રુચિ તો કરના, ન બન સકે તો. ઉસમેં રુચિમેં સબ આ નહીં જાતા. તેરી અન્દર ઐસી ગહરી ભાવના હોગી તો ભવિષ્યમેં તુઝે ઐસી ભાવના અન્દર-સે ઉત્પન્ન હોગી ઔર તુઝે પુરુષાર્થ બનનેકા (કારણ હોગા).
પરન્તુ વહાઁ ભી તુઝે ઐસા હી હોના ચાહિયે કિ મૈં પુરુષાર્થ કરુઁ. વહાઁ ભી ઐસા હી હોતા હૈ કિ ભાવના ઉત્પન્ન હો તો પુરુષાર્થ કરુઁ, અન્દર જાઊઁ. અભી ન હોતા હો તો અભ્યાસ કરના. ઉસકી દૃઢતા કરના. બારંબાર ઉસકા ઘોલન કરના. મૈં જ્ઞાયક હૂઁ. મૈં યહ નહીં હૂઁ. યે વિભાવ મેરા સ્વભાવ નહીં હૈ. મેરા સ્વભાવ ભિન્ન હૈ. બારંબાર ઉસે તૂ દૃઢ કરના. તેરી દૃઢતા હોગી તો તુઝે ભવિષ્યમેં, અન્દર વહ દૃઢતા હોગી તો તુઝે સ્ફૂરિત હો જાયગી, તો તુઝે પુરુષાર્થ હોનેકા કારણ બનેગી. ઉસમેં સબ આ નહીં જાતા.
મુમુુક્ષુઃ- .. નિમિત્ત રૂપ-સે સંસ્કારકો લેના? સમાધાનઃ- નિમિત્ત રૂપ-સે.