૨૬૩
કુછ કરનેકા નહીં રહતા હૈ. સ્વયં જ્ઞાયક હો જાય તો. જ્ઞાયકો હોતા નહીં હૈ ઔર કર્તૃત્વબુદ્ધિ ખડી રહતી હૈ કિ મૈં કુછ કરુઁ, મૈં કુછ કરુઁ, બાહરકા કરુઁ, ઐસા કરુઁ, વૈસા કરુઁ, ઐસી કર્તૃત્વબુદ્ધિમેં વહ બાહરકા કુછ નહીં કર સકતા હૈ. ઉત્પાદ-વ્યય- ધ્રુવ સહજ સ્વભાવ હૈ, ઉસ રૂપ સ્વયં હો જાય તો કુછ કરના નહીં રહતા હૈ.
અપની રુચિ નહીં હૈ ઉસ રૂપ હોનેકી, સ્વયં નિષ્કર્મ નિવૃત્તિરૂપ પરિણતિ કરની ઔર સ્વભાવરૂપ પરિણમિત હો જાના, ઐસી રુચિકી ક્ષતિ હૈ. સ્વયંકો કુછ બાહરકી પ્રવૃત્તિ રુચતી હૈ. નિવૃત્ત સ્વરૂપ આત્મા હૈ ઉસમેં હી શાન્તિ ઔર ઉસમેં હી આનન્દ ભરા હૈ. ઉસ જાતકી સ્વયંકી રુચિ નહીં હૈ ઇસલિયે બાહરકા કુછ કરના, ઐસી ઉસકી પરિણતિ ચલતી રહતી હૈ.
મુમુક્ષુઃ- રુચિ નહીં હૈ?
સમાધાનઃ- વાસ્તવિક રુચિ વૈસી હો, અંતરમેં વૈસી ઉગ્ર રુચિ હો કિ મૈં નિવૃત્ત સ્વરૂપ હી હૂઁ ઔર નિવૃત્તરૂપ પરિણમ જાઊઁ, ઐસી રુચિકી યદિ ઉગ્રતા હો તો પુરુષાર્થ હુએ બિના રહે નહીં. જહાઁ ચૈન ન પડે, જિસ વિકલ્પ ભાવમેં સ્વયં એક ક્ષણ માત્ર ભી ટિક ન સકે, તો-તો વહ છૂટ હી જાતા હૈ. સ્વયં ટિક સકતા હૈ, વહ ઐસા સૂચિત કરતા હૈ ઉસકે પુરુષાર્થકી મન્દતા હૈ. વહાઁ વહ ટિકા હૈ.
મુમુક્ષુઃ- રુચિકી જાતમેં ક્ષતિ હૈ યા માત્રામેં ક્ષતિ હૈ?
સમાધાનઃ- વહ સ્વયં સમઝ લેના કિ જાતમેં ક્ષતિ હૈ યા માત્રામેં. અપના હૃદય સમઝ લેતા હૈ કિ યથાર્થ ચૈતન્ય સ્વરૂપ હૈ વહ એક હી મુઝે ચાહિયે, ફિર ભી મૈં બાહર જાતા હૂઁ, મેરી રુચિકી મન્દતા હૈ. રુચિકી જાતમેં ક્ષતિ હૈ. ગુરુદેવને ઇતના માર્ગ બતાયા, ફિર જાતમેં ક્ષતિ રહે તો વહ તો સ્વયંકી હી ક્ષતિ હૈ. જાતમેં ક્ષતિ નહીં રહતી. ગુરુદેવને ઐસા ઉપદેશ દિયા ઔર યથાર્થ મુમુક્ષુ બનકર સુના હો તો ઉસકી જાતિમેં ક્ષતિ રહે ઐસા કૈસે બને? પરન્તુ માત્રામેં ઉસકી દૃઢતામેં ક્ષતિ હૈ. ઉસકે પુરુષાર્થકી મન્દતા, ઉસકી રુચિકી મન્દતા. વહ બાહરમેં ટિકતા હૈ.
મુમુક્ષુઃ- દૂસરેમેં તો કહેં કિ ઉસકી શ્રદ્ધા અલગ હૈ. દૂસરી શ્રદ્ધા દેખતે હુએ, યહ વસ્તુ સુહાતી હૈ યા નહીં? ક્યોંકિ શ્રદ્ધાકા કાર્ય તો એક હી પ્રકારકા હૈ, ઉસમેં કોઈ ભંગ-ભેદ નહીં પડતે. તો યહ રુચતા હૈ, ઐસા હમ કહતે હૈં. દૂસરા રુચતા નહીં હૈ, યહ હકીકત હૈ.
સમાધાનઃ- રુચિકા કાર્ય આતા નહીં હૈ. રુચતા હૈ વહ, ઔર કાર્ય કરે દૂસરા. કાર્ય બાહરકા હોતા હૈ. અંતરમેં યદિ આત્માકી રુચિ હો તો ઉસ જાતકા કાર્ય નહીં હોતા હૈ. ઉતની રુચિકી મન્દતા હૈ ઔર પુરુષાર્થકી મન્દતા હૈ. જિસે યથાર્થ પ્રતીતિ હો, અન્દર દૃઢતા હો ઉસે પુરુષાર્થકી ગતિ ઉસ ઓર મુડતી હૈ. ફિર કિતને મુડે વહ દૂસરી