૧૬૬ હૈ. ઐસા અનુકૂલ ઉદય ન હો તો વૈસા નહીં ભી બનતા. ઐસા બનતા હૈ.
મુમુક્ષુઃ- દોનોં પ્રકાર ભજતે હૈં.
સમાધાનઃ- ઐસા બનતા હૈ. લેકિન ઉસે નિર્ણય બરાબર હોતા હૈ કિ સ્વતંત્ર દ્રવ્ય હૈ. ફિર ઉસે આકુલતા નહીં હોતી, સમાધાન હો જાતા હૈ કિ જૈસા બનના હોતા હૈ વૈસે હી બનતા હૈ. ઉસકી રાગકી મર્યાદા (હૈ), મર્યાદા બાહર નહીં જાતા. ઉસકી ભાવના અનુસાર અમુક રાગ ઉસકી મર્યાદામેં (હોતા હૈ). જો મુમુક્ષુકી મર્યાદામેં રાગ હો ઉસ અનુસાર ઉસે ભાવના આતી હૈ.
પ્રત્યેક દ્રવ્ય સ્વતંત્ર હૈં. મૈં જ્ઞાયક ભિન્ન, પરદ્રવ્ય ભિન્ન, કોઈ કિસીકો કર નહીં સકતા. એક દ્રવ્ય દૂસરે દ્રવ્યકા, કોઈ ચૈતન્ય ચૈતન્યકા કર નહીં સકતા. પ્રત્યેક દ્રવ્ય સ્વતંત્ર હૈં. સબકે પરિણામ સ્વતંત્ર, સબકી પરિણતિ સ્વતંત્ર, સબ સ્વતંત્ર હૈં. નિમિત્ત-નૈમિત્તિક સમ્બન્ધકે કારણ બને, ઇસલિયે ઇચ્છા અનુસાર હુઆ ઐસા દિખતા હૈ. બાકી કોઈ કિસીકા કર નહીં સકતા. ઐસા દિખતા હૈ ઇસલિયે વિચાર-વિચાર ચલતે રહતે હૈં.
બાકી જિસે સહજ પ્રતીતિ હોતી હૈ વહ સમઝતા હૈ કિ જો બનના હૈ વહી બનતા હૈ. સ્વયંકો જો રાગ આતા હૈ, ઇચ્છા હોતી હૈ, વહ માત્ર રાગ હોકર છૂટ જાતા હૈ. બાકી ઉસકી વિચારણા ઉસે લંબી નહીં ચલતી. જૈસે બનના હોતા હૈ વૈસે હી બનતા હૈ. અપને જ્ઞાયકકો ભિન્ન જાનતા હૈ. જ્ઞાયકકી પ્રતીત ઔર જ્ઞાયકકા પરિણમન ભિન્ન હૈ ઔર યે પરદ્રવ્યકા પરિણમન ભિન્ન હૈ. વિકલ્પાત્મક પ્રતીતિ હૈ ઇસલિયે ઉસે વિચારણા ચલતી હૈ કિ ઇચ્છા અનુસાર બનતા હૈ. ઇચ્છાનુસાર બનતા નહીં હૈ. વહ સ્વતંત્ર પરિણમન હૈ.
મુમુક્ષુઃ- કભી-કભી ઉલઝન હો જાતી હૈ. પક્કા નિર્ણય હૈ ઇસલિયે કોઈ બાર અન્દર ઉલઝન હો જાતી હૈ, એક પ્રકારકી આકુલતા હો જાતી હૈ. બાહરમેં ગલત હો રહા હૈ ઐસા લગે, ફલાના હોતા હો તો ઐસા લગે કિ ઐસા ક્યોં? ફિર શંકા પડે. તત્ત્વ અપનેકો બૈઠા નહીં હૈ ઇસલિયે ઐસા હોતા હૈ.
સમાધાનઃ- ઉસને વિકલ્પ-સે નક્કી કિયા હૈ ન, ઇસલિયે ઐસે વિચાર આતે હૈં. બાકી વસ્તુ સ્વરૂપ-સે જો બનના હોતા હૈ ઐસા હી બનતા હૈ. જિસે સહજ જ્ઞાયકકી પ્રતીતિ (હુયી હૈ), સહજ ભેદજ્ઞાનકી ધારા હૈ, ઉસે ઐસે વિચાર નહીં આતે હૈં. જો હૈ ઉસે જાનતા હૈ. રાગ આયે ઉસે ભી જાનતા હૈ. ઉસે રાગ આતા હૈ, દેવ-ગુરુ-શાસ્ત્રકી મહિમા આદિ સબ ઉસે આતા હૈ, પરન્તુ જો ભી હોતા હૈ ઉસે જાનતા હૈ, ઉસે લંબે વિચાર નહીં ચલતે. સહજ જ્ઞાયકકી ધારા, ભેદજ્ઞાનકી ધારા વર્તતી રહતી હૈ.
મુમુક્ષુઃ- અનુભવ હોને પૂર્વ આપને કિસ પ્રકારકા અભ્યાસ કિયા કિ જિસસે વિકલ્પાત્મક જ્ઞાનમેં ઐસા નિર્ણય એકદમ મજબૂત હો ગયા? ક્યોંકિ હમ હમારી પરિણતિ દેખતે હૈં તો હમેં તો ઐસા હી લગતા હૈ કિ યે પરિણતિ ડોલમડોલ હોતી હૈ. શાસ્ત્ર