૧૭૨ ઐસા હોતા હૈ.
યહ તો અભી ઉસસે ભી પહલેકી ભૂમિકામેં ખડા હૈ, ભેદજ્ઞાન પ્રગટ નહીં હુઆ હૈ ઔર સહજ દશા તો પ્રગટ નહીં હુયી હૈ, ઔર સહજ માન લે તો આગે બઢનેકા અવકાશ નહીં હૈ. સહજ દશા હી પ્રગટ નહીં હુયી હૈ. ઔર કર્તૃત્વબુદ્ધિમેં ખડા હૈ ઔર સહજ માન લે તો આગે બઢનેકા અવકાશ નહીં હૈ. ઇસે તો કર્તાબુદ્ધિ છૂટ ગયી હૈ, સ્વામીત્વબુદ્ધિ છૂટ ગયી હૈ, જ્ઞાયક દશા પ્રગટ હુયી હૈ, તો ભી ઉસમેં પુરુષાર્થકી અપેક્ષા ઉસકે ધ્યાનમેં રહતી હૈ કિ મેરે ચારિત્રકી મન્દતા-સે લીનતાકી મન્દતા-સે છઠ્ઠી-સાતવીં ભૂમિકામેં જા નહીં પાતા હૂઁ. વહ ઉસકે ખ્યાલમેં હૈ. તો ભી ઉસે ઐસા રહતા હૈ. સર્વ અપેક્ષા-સે ઐસા હી માને કિ સબ સહજ હૈ, તો આગે બઢનેકા અવકાશ નહીં રહતા હૈ.
મુમુક્ષુઃ- ઇસમેં ક્રમબદ્ધ આ ગયા ન?
સમાધાનઃ- સબ સહજ માને ઉસમેં ક્રમબદ્ધ આ ગયા. પરન્તુ ક્રમબદ્ધ પુરુષાર્થપૂર્વક હોના ચાહિયે. પુરુષાર્થકે સાથ ક્રમબદ્ધ જુડા હૈ. સચ્ચા ક્રમબદ્ધ તબ કહા જાય કિ જિસકી કર્તાબુદ્ધિ છૂટ ગયી, સહજ જ્ઞાયક દશા પ્રગટ હુયી હૈ તો ભી પુરુષાર્થકે સાથ વહ ક્રમબદ્ધ સમ્બન્ધ રખતા હૈ. પુરુષાર્થકી જૈસી પરિણતિ હો ઉસ જાતકા ઉસકા ક્રમબદ્ધ હોતા હૈ. ઉસ જાતકે ક્રમબદ્ધકી રચના ઉસે હોતી હૈ. વહ પુરુષાર્થકે સાથ જુડા હૈ.
ઉસકી પુરુષાર્થકી ગતિ અપની તરફ જાય, જ્ઞાયકરૂપ (પરિણમે) તો ઉસકા ક્રમબદ્ધ મોક્ષ તરફ જાતા હૈ. ઔર બાહરમેં ખડા હૈ, વિભાવમેં એકત્વબુદ્ધિ કરકે (માનતા હૈ કિ) જૈસે હોના હોગા વૈસા હોગા, ઉસકા ક્રમબદ્ધ ઉસ જાતકા હૈ. અપની તરફ જાય ઉસકા ક્રમબદ્ધ ઉસ જાતકા હૈ.
મુમુક્ષુઃ- જ્ઞાનકો કિસ પ્રકાર-સે ધીરા કરેં?
સમાધાનઃ- જ્ઞાનકો ધીરા કરકે તૂ દેખ, જ્ઞાયક ક્યા હૈ? વસ્તુ ક્યા હૈ? પર ક્યા હૈ? ક્યા સ્વ હૈ? ઐસે ધીરા હોકર વિચાર તો યથાર્થ જ્ઞાન હોગા. આકુલતા, રાગમિશ્રિત ઐસે જ્ઞાનમેં વિશેષ આકુલતામેં યથાર્થ સ્વભાવ તુઝે ગ્રહણ નહીં હોગા. ઇસલિયે ધીરા હોકર, રાગકો ગૌણ કરકે ધીરા હોકર વિચાર. તો યથાર્થ હોગા. યથાર્થ વસ્તુ ખ્યાલમેં આયેગી. જ્ઞાનકો ધીરા કરકે, રાગ-સે ભિન્ન ઉસે ગૌણ કરકે દેખ તો તુઝે યથાર્થ ગ્રહણ હોગા.
મુમુક્ષુઃ- વિપરીત શ્રદ્ધા હો તો જ્ઞાન ધીરા નહીં હોતા હૈ?
સમાધાનઃ- ઉસમેં જો વિશેષ આકુલતા હો, ઉસ આકુલતા-સે ધીરા પડ સકતા હૈ. યથાર્થમેં ધીરા હો, વહ અલગ બાત હૈ. જિજ્ઞાસાકી ભૂમિકામેં ભી ધીરા હોકર દેખ તો સકતા હૈ.
મુમુક્ષુઃ- વિકલ્પાત્મક ભેદજ્ઞાન હુઆ?
સમાધાનઃ- વિકલ્પાત્મક હૈ.