૧૭૬ હોનેકા કારણ બનતા હૈ. યથાર્થ કારણ હો તો કાર્ય આતા હી હૈ. બાકી આત્મા ભિન્ન હૈ.
જૈસે સ્ફટિક સ્વભાવ-સે નિર્મલ હૈ, વૈસે આત્મા સ્વભાવ-સે-વસ્તુ-સે તો નિર્મલ હૈ. ઉસમેં લાલ-પીલા પ્રતિબિંબ ઉત્પન્ન હોતા હૈ, વહ તો બાહરકે ફૂલકા ઉઠતા હૈ. ઐસે કર્મકે નિમિત્ત-સે જો વિભાવ ભાવ હોતા હૈ, ઉસમેં પરિણતિ અપની હોતી હૈ, પુરુષાર્થકી મન્દતા-સે. વહ જડ નહીં કરવાતા. અપની પરિણતિકી મન્દતા-સે હોતી હૈ. પરન્તુ ઉસે વહ પલટ સકતા હૈ કિ મૈં તો ચૈતન્ય હૂઁ ઔર યહ મેરા સ્વભાવ નહીં હૈ. ઇસપ્રકાર પરિણતિકો ભિન્ન કરકે, મૈં તો એક શુદ્ધાત્મા હૂઁ, યે સબ વિભાવભાવ હૈ, ઉસે પ્રયાસ કરકે અંતરમેં ઉસકા ભેદજ્ઞાન કરે. બારંબાર ઉસકી દૃઢતા કરે.
આત્મામેં જ્ઞાન ઔર આનન્દ ભરા હૈ, વહ અપનેમેં-સે પ્રગટ હોતા હૈ, બાહર-સે કહીં- સે નહીં આતા હૈ. બાહરમેં-સે કુછ આ જાતા હૈ યા બાહરમેં-સે આનન્દ યા જ્ઞાન નહીં આતે. દેવ-ગુરુ-શાસ્ત્ર માર્ગ બતાયે. વહ જ્ઞાન પ્રગટ હોનેકા કારણ બનતા હૈ. પરન્તુ પુરુષાર્થ સ્વયંકો કરના રહતા હૈ.
અનાદિકાલ-મેં જો દેશનાલબ્ધિ હોતી હૈ (ઉસમેં) કોઈ ગુરુ મિલે, કોઈ દેવ મિલે તો અંતરમેં સ્વયં ગ્રહણ કરતા હૈ. પરન્તુ ઐસે ગુરુકે ઉપદેશકા નિમિત્ત બનતા હૈ. ઉપાદાન અપના હૈ. પરન્તુ ઐસા નિમિત્ત-નૈમિત્તિક સમ્બન્ધ હૈ કિ ગુરુકે ઉપદેશકા નિમિત્ત બનતા હૈ. પુરુષાર્થ સ્વયંકો કરના પડતા હૈ. જ્ઞાયકકો ગ્રહણ કરના. જ્ઞાયકકો ગ્રહણ કૈસે કરના? ઉસકા માર્ગ ભિન્ન-ભિન્ન નહીં હૈ. એક જ્ઞાયકકો ગ્રહણ કરના. વસ્તુ-માર્ગ એક હી હૈ. ઉસકી પ્રતીતિ, ઉસકા જ્ઞાન, ઉસકી લીનતા. ઉસકે લિયે સબ લગની, મહિમા, ઉસકા અભ્યાસ બારંબાર વહી કરનેકા હૈ.
મુમુક્ષુઃ- પહલે જ્ઞાનલક્ષણ-સે, યે જો પંદ્રહવી ગાથામેં આયા કિ જ્ઞાનલક્ષણ-સે..
સમાધાનઃ- જ્ઞાનલક્ષણ-સે આત્માકી પહિચાન હોતી હૈ. જ્ઞાનલક્ષણ-સે પૂરે જ્ઞાયકકો ગ્રહણ કરના. જ્ઞાનલક્ષણ એક સામાન્ય આત્માકા લક્ષણ કિ જિસમેં ભેદ નહીં હૈ, ઐસા જ્ઞાયક. કોઈ પર્યાયકા ભેદ, પર્યાયકે ભેદ પર ભી દૃષ્ટિ નહીં રખકર મૈં પૂર્ણ જ્ઞાયક હૂઁ, ઉસ જ્ઞાયકકો ગ્રહણ કરે તો જ્ઞાયક ગ્રહણ હોતા હૈ.
ઇતના જાના, ઇતના જાના, ઇતના જાના વહ મૈં, ઐસા નહીં. પરન્તુ જ્ઞાયક જો જાનનેવાલા હૈ, વહી મૈં હૂઁ. ઉસે ગ્રહણ કરના. જ્ઞાનકી અનુભૂતિ-જ્ઞાયકકી અનુભૂતિ હૈ વહી મૈં હૂઁ. વિભાવકી જો અનુભૂતિ હો રહી હૈ વહ મૈં નહીં હૂઁ. જ્ઞાયકકી અનુભૂતિ હૈ વહી મૈં હૂઁ. રાગમિશ્રિત જો સ્વાદ આયે વહ મૈં નહીં. પરન્તુ મૈં એક જ્ઞાયક, અકેલા જ્ઞાયક, જિસમેં અકેલા જ્ઞાયક હી હૈ, ચારોં ઓર જ્ઞાયક હી હૈ, વહ મૈં હૂઁ. .. મૈં સ્વયં જ્ઞાયક હૂઁ. ઐસે જ્ઞાયકકો ગ્રહણ કરના વહી (ઉપાય હૈ). રાગમિશ્રિત જો જ્ઞાન હોતા હૈ-વિકલ્પમેં, વહ વિકલ્પ મૈં નહીં હૂઁ, અપિતુ મૈં જ્ઞાન હૂઁ. ઇસપ્રકાર જ્ઞાનકો ગ્રહણ કરના.