૧૮૬ હૈ. અરૂપી આત્માકો પકડના. ઉપયોગ સૂક્ષ્મ કરે તો પકડમેં આતા હૈ. યે વિકલ્પ, જો વિભાવભાવ હૈ, ઉસસે ભી આત્મા તો સૂક્ષ્મ હૈ. જ્ઞાનસ્વભાવ-જ્ઞાયકસ્વભાવ, ઉસ જ્ઞાનમેં પૂરા જ્ઞાયક સમાયા હૈ. ઉસ જ્ઞાયકકો સ્વયં સૂક્ષ્મ ઉપયોગ કરે તો પકડમેં આતા હૈ. સૂક્ષ્મતાકે બિના પકડમેં (નહીં આતા). સ્થૂલતા-સે ઔર રાગમિશ્રિત ભાવોં-સે પકડમેં નહીં આતા. પરન્તુ ઉસસે ભિન્ન હોકર પકડે તો પકડમેં આયે ઐસા હૈ.
મુમુક્ષુઃ- ભિન્ન પડકર માને ક્યા?
સમાધાનઃ- ભિન્ન પડકર અર્થાત અન્દર જ્ઞાયકકો ગ્રહણ કરકે વિકલ્પકે ભાવોં- સે ભિન્ન પડે તો વાસ્તવિક પકડમેં આતા હૈ. પહલે શુરૂઆતમેં તો ઉસે વિકલ્પ સાથમેં હોતા હૈ. વિકલ્પ-સે ભિન્ન પડે તો અંતરમેં નિર્વિકલ્પ દશા હો જાય, વહ તો વાસ્તવિક પકડમેં આતા હૈ. શુરૂઆતમેં, પ્રથમ ભૂમિકામેં તો વિકલ્પ સાથમેં હોતા હૈ. વાસ્તવિક પકડમેં આયે તો વિકલ્પ-સે ભિન્ન પડતા હૈ. પરન્તુ પહલે શુરૂઆતમેં વિકલ્પકો ગૌણ કરકે ઔર આત્માકો અધિક રખકર યદિ પકડે તો પકડમેં આતા હૈ. વિકલ્પ-સે બિલકૂલ ભિન્ન તો નિર્વિકલ્પ દશા હો તો વહ વિકલ્પ-સે ભિન્ન પડતા હૈ. વિકલ્પકો ગૌણ કરકે ઔર અંશતઃ આત્માકો મુખ્ય કરકે પકડે તો પકડમેં આતા હૈ.
ભેદજ્ઞાનકી ધારા હો તો ઉસમેં વિકલ્પ-સે ભિન્ન પડે. ભિન્ન પડે અર્થાત વિકલ્પ હૈ ઐસા ઉસે ખ્યાલ રહતા હૈ કિ પરન્તુ પરિણતિકો ભિન્ન કરતા હૈ. વહ સબ તો વાસ્તવિક હૈ. શુરૂઆતકી ભૂમિકામેં વિકલ્પ સાથમેં હોતા હૈ, પરન્તુ વિકલ્પકો ગૌણ કરકે આત્માકો મુખ્ય રખકર, યહ મૈં જ્ઞાયક હૂઁ ઔર યહ વિકલ્પ હૈ, ઇસ તરહ પકડ સકતા હૈ.
મુમુક્ષુઃ- વચનામૃતમેં આતા હૈ કિ આત્માકો મુખ્ય રખના. પરન્તુ કાયાકી ગિનતી કરને જૈસા નહીં હૈ. ફિર ભી પરિણામોંમેં કાર્યકી ગિનતી હો જાતી હો તો વહાઁ મુખ્ય કારણ ક્યા બનતા હોગા? ઔર ઉસસે બચને હેતુ પ્રયોગાત્મક પદ્ધતિ-સે ક્યા કરના?
સમાધાનઃ- કાયાકી ગિનતી નહીં કરના, આત્માકો મુખ્ય રખના. કાયાકી ગિનતી તો ઉસે બાહરમેં ઉસ જાતકા ઉસે રાગ હૈ ઇસલિયે ગિનતી હોતી હૈ. ઉસકે લિયે એક આત્મા તરફકી હી લગન લગાયે, દૂસરેકી મહિમા ટૂટ જાય કિ દૂસરે કાયાકી ક્યા મહિમા હૈ? આત્મા હી મુઝે સર્વસ્વ હૈ ઔર આત્મામેં હી સર્વસ્વ હૈ. તો આત્માકો મુખ્ય રખે, આત્માકી મહિમા આયે તો વહ સબ ઉસે ગૌણ હો જાતા હૈ. ઉસે કિસી ભી પ્રકારકી ગિનતી નહીં હોતી. મેરા આત્મા હી સર્વસ્વ હૈ. આત્માકી હી મહિમા, આત્માકી લગન, આત્મા ઓર હી ઉસે સર્વસ્વતા લગે ઔર દૂસરેકા રસ ટૂટ જાય. દૂસરેકી મહિમા ટૂટ જાતી હૈ.
મુમુક્ષુઃ- ઇતના પઢતા હૂઁ, ઇતની ભક્તિ કરતા હૂઁ, મૈં ઇતને ઘણ્ટે ઐસા કરતા હૂઁ. ઇતના-ઇતના મૈં કરતા હૂઁ, ઐસા ગિનતી (હોતી હૈ).