૧૮૮
મુમુક્ષુઃ- યાની વહી મહિમા હુયી, વહી રુચિ હુયી, સબ હો ગયા.
સમાધાનઃ- હાઁ, સબ ઉસમેં આ ગયા. રુચિ, મહિમા સબ ઉસમેં આ જાતા હૈ. યહ જ્ઞાયક હૈ સો મૈં હૂઁ. જ્ઞાયકકા અહંપના કરના. વિભાવકા અહંપના-એકત્વબુદ્ધિ તોડકર વિભાવકે કોઈ ભી કાયામેં એકત્વબુદ્ધિ કરે, ઉસકે બજાય મૈં ઉસસે ભિન્ન જ્ઞાયક હૂઁ. ભલે અભી વિકલ્પાત્મક હૈ, પરન્તુ જ્ઞાયકમેં અહંપના કરના. વહ અહંપના નહીં કરના કિ યે શાસ્ત્ર ઇત્યાદિકી એકત્વબુદ્ધિ તોડકર જ્ઞાયકકા અહંપના કરના. અભી વાસ્તવિક- રૂપ-સે ઉસે ટૂટા નહીં હૈ, પરન્તુ મૈં જ્ઞાયક હૂઁ, ઇસ પ્રકારસે ભી ઉસે વિકલ્પાત્મક હૈ, તો ભી મૈં જ્ઞાયક હૂઁ, ઉસ જાતકી પરિણતિ દૃઢ કરની. પ્રતીતમેં લાના, રુચિમેં લાના, મહિમામેં લાના.
મુમુક્ષુઃ- વચનામૃતમેં આતા હૈ કિ અનુભૂતિકે લિયે સ્વયંકો પરપદાર્થ-સે ભિન્ન પદાર્થ નક્કી કરે, અપને ધ્રુવ સ્વભાવકી મહિમા લાયે ઔર સમ્યગ્દર્શન પ્રગટ કરનેકા પ્રયાસ કરના ચાહિયે. વહાઁ પરદ્રવ્ય-સે ભિન્નતા વિચાર કરને પર લગતા હૈ કિ સ્વયં પરદ્રવ્ય- સે ભિન્ન હૈ. પરન્તુ સ્વયં ધ્રુવ જ્ઞાયકસ્વભાવી મહિમાવંત હૈ, ઐસા લગતા નહીં હૈ. તો પ્રયોગાત્મકપને ક્યા કરના ચાહિયે?
સમાધાનઃ- પરદ્રવ્ય-સે ભિન્ન હૈ તો ઉસકા અસ્તિત્વ ગ્રહણ કરના હૈ કિ યે ચૈતન્યકા અસ્તિત્વ ધ્રવ સ્વરૂપ હૈ વહ મૈં હૂઁ, યહ મૈં નહીં હૂઁ. યહ મૈં નહીં હૂઁ, પરદ્રવ્ય સો મૈં નહીં હૂઁ, મેરા સ્વરૂપ નહીં હૈ, તો મૈં કૌન હૂઁ? અપની મહિમા આયે બિના વાસ્તવિક પરદ્રવ્ય તરફકી એકતા ટૂટતી હી નહીં. ઇસલિયે મૈં કૌન હૂઁ? ઉસકા વિચાર કરે. મેરા અસ્તિત્વ ક્યા હૈ? મૈં એક ધ્રુવ જ્ઞાયકસ્વરૂપી અનાદિઅનન્ત એક વસ્તુ હૂઁ ઔર યે જો વિભાવ પર્યાય હૈ વહ મેરા વાસ્તવિક સ્વરૂપ નહીં હૈ. મેરા વાસ્તવિક સ્વરૂપ જ્ઞાયક સ્વરૂપ હૈ. ઇસ પ્રકાર અપના અસ્તિત્વ ગ્રહણ કરકે નાસ્તિત્વ આયે તો વહ બરાબર હોતા હૈ. અકેલા નાસ્તિત્વ આયે કિ પરદ્રવ્ય મૈં નહીં હૂઁ, અકેલા નાસ્તિત્વ વાસ્તવિક નહીં હોતા. અસ્તિત્વપૂર્વકકા નાસ્તિત્વ હો તો વહ બરાબર હોતા હૈ. ઇસલિયે અસ્તિત્વ તરફકા (પ્રયત્ન કરના).
યે સબ મૈં નહીં હૂઁ, યે સબ અચ્છા નહીં હૈ, પરન્તુ અચ્છા ક્યા હૈ? જ્ઞાયક સ્વભાવ મહિમાવંત હૈ. ઉસકા અસ્તિત્વ ગ્રહણ કરકે નાસ્તિત્વ આયે તો ઉસે વાસ્તવિક ભેદજ્ઞાન હોનેકા ઉસમેં અવકાશ હૈ.
મુમુક્ષુઃ- ઉસકી વિશેષ મહિમા કૈસે આયે?
સમાધાનઃ- ધ્રુવમેં, જ્ઞાયકતામેં-જ્ઞાયકસ્વભાવમેં હી સબ ભરા હૈ. ઉસકા વિચાર- સે, ઉસકા સ્વભાવ પહિનકર નક્કી કરે કિ યે કુછ મહિમાવંત નહીં હૈ તો મહિમાવંત કૌન હૈ? મૈં ચૈતન્ય જ્ઞાયક મહિમાવંત સ્વરૂપ હૂઁ. ઉસે વિચાર-સે, ઉસકા સ્વભાવ પહિચાનકર