૨૧૦ ઉસમેં પર્યાયકો નહીં દેખના હૈ, દ્રવ્યકો દેખના હૈ.

વહ પર્યાય દ્રવ્યકો ગ્રહણ કરે ઐસી શક્તિ હૈ. જ્ઞાનકી ઐસી શક્તિ હૈ કિ સ્વયં દ્રવ્યકો ગ્રહણ કર સકે. લોકાલોક પ્રકાશક જ્ઞાન એક સમયકા જ્ઞાન હો, વહ એક સમયકી પર્યાય જો જ્ઞાનકી હૈ, વહ એક સમયમેં લોકાલોકકો જાને. ઐસા ઉસકા એક પર્યાયકા સ્વભાવ હૈ. વહ તો નિર્મલ જ્ઞાન હો ગયા હૈ. ઇસકા જ્ઞાન તો કમ હો ગયા હૈ. પરન્તુ પર્યાય અપનેકો ગ્રહણ કર સકે ઐસી ઉસમેં શક્તિ હૈ. પરન્તુ સ્વયં અપની તરફ દેખતા હી નહીં. અપની ક્ષતિ હૈ, સ્વયં દેખતા નહીં હૈ. સ્વયં દ્રવ્યકો પહચાનનેકા પ્રયત્ન નહીં કરતા હૈ. મૈં જ્ઞાનસ્વરૂપ આત્મા જ્ઞાયક હૂઁ. જ્ઞાનલક્ષણ દ્વારા સ્વયં અપનેકો પીછાન સકતા હૈ, પ્રયત્ન કરે.

જિતના જ્ઞાન લક્ષણ દિખતા હૈ, ઉસ લક્ષણ દ્વારા જ્ઞાયકકી પહિચાન હોતી હૈ. ગુણ દ્વારા ગુણીકી પહિચાન હોતી હૈ. ઉસમેં બીચમેં પર્યાય આતી હૈ, પરન્તુ પર્યાય ગ્રહણ કરતી હૈ દ્રવ્યકો. વિષય દ્રવ્યકા કરના હૈ, ગ્રહણ દ્રવ્યકો કરના હૈ. પર્યાય પર-સે દૃષ્ટિ છોડકર દ્રવ્ય પર દૃષ્ટિ કરની હૈ. ભેદજ્ઞાન કરનેકા હૈ કિ યે વિભાવ હૈ વહ મેરા સ્વભાવ નહીં હૈ. યે સબ વિભાવિક પર્યાયેં, ઉસસે મૈં અત્યંત ભિન્ન શાશ્વત દ્રવ્ય હૂઁ. ગુણકા ભેદ પડે યા પર્યાયકા ભેદ પડે, વહ ભેદ જિતના મેરા સ્વભાવ નહીં હૈ, મૈં તો અખણ્ડ દ્રવ્ય હૂઁ. ઉસમેં અનન્ત ગુણ હૈ. ઉસકી પર્યાયેં હૈૈં. પરન્તુ ઉસકે ભેદ પર દૃષ્ટિ નહીં દેકરકે એક અખણ્ડ દ્રવ્યકો ગ્રહણ કરના વહી યથાર્થ માર્ગ હૈ ઔર વહી સમ્યગ્દર્શન હૈ. ઉસે યદિ ગ્રહણ કરે ઔર વિભાવ-સે ભેદજ્ઞાન કરકે જ્ઞાયકકી પરિણતિ પ્રગટ કરે ઔર જ્ઞાયકકે ભેદજ્ઞાનકી ધારા યદિ પ્રગટ કરે તો વિકલ્પ છૂટકર સ્વાનુભૂતિ હોતી હૈ ઔર વહી મુક્તિકા માર્ગ હૈ ઔર ગુરુદેવને વહી બતાયા હૈ ઔર વહી કરનેકા હૈ.

ગ્રહણ તો પર્યાય દ્વારા હોતા હૈ, પરન્તુ વહ સ્વયં ગ્રહણ કરે તો હો. પર્યાય બીચમેં આતી હૈ. પર્યાયકો ગ્રહણ નહીં કરની હૈ. પર્યાય પર દૃષ્ટિ નહીં કરની હૈ, પરન્તુ દૃષ્ટિ દ્રવ્ય પર કરની હૈ. ગ્રહણ તો દ્રવ્યકો હી કરના હૈ. અખણ્ડ દ્રવ્ય જ્ઞાયક સ્વભાવ, ઉસકો ગ્રહણ કરના હૈ.

ઉસે ગ્રહણ કરે વહી મુક્તિકા માર્ગ હૈ. અનન્ત કાલમેં જીવને સબ કિયા લેકિન એક દ્રવ્યકો ગ્રહણ નહીં કિયા. વહ કરના હૈ. શુભાશુભ ભાવ ભી ચૈતન્યકા સ્વભાવ નહીં હૈ. સાધકદશામેં વહ શુભભાવ બીચમેં આતે હૈં. પંચ પરમેષ્ઠી ભગવંતોંકી ભક્તિ, દેવ- ગુરુ-શાસ્ત્રકી ભક્તિ, જિન્હોંને ઉસે પ્રગટ કિયા ઉસકી ભક્તિ આતી હૈ. પરન્તુ વહ શુભભાવ હૈ, ઉસસે જ્ઞાયકકા પરિણમન ભિન્ન હૈ. ઐસી શ્રદ્ધા, પ્રતીતિ ઔર ઐસી જ્ઞાયકકી પરિણતિ પ્રગટ હો સકતી હૈ. વહી મુક્તિકા માર્ગ હૈ. ફિર વીતરાગ દશા હોતી હૈ તબ વહ સબ છૂટ જાતા હૈ.