૨૭૬
સિદ્ધ ભગવાનકા અંશ ઉસે સ્વાનુભૂતિમેં આતા હૈ. ઉસકી દિશા પલટ જાતી હૈ, ઉસકી પરિણતિ પલટ જાતી હૈ. સ્વસન્મુખ હોકર સ્વરૂપમેં જમ જાતા હૈ. અનુપમ ગુણકા ભણ્ડાર, અનુપમ આનન્દ-સે ભરા આત્મા, ઉસ અનુપમ આનન્દકા વેદન કરતા હૈ. જગતકી વિભાવદશામેં જો આનન્દ નહીં હૈ, વિભાવદશામેં જો જ્ઞાન હૈ વહ આકુલતાયુક્ત જ્ઞાન હૈ. સ્વયં નિરાકુલ સ્વરૂપ આત્મા ઔર અનુપમ આનન્દ-સે ભરા, ઐસે આત્માકા વહ વેદન કરતા હૈ.
મુમુક્ષુઃ- નિર્વિકલ્પ ધ્યાનકા સ્વરૂપ ઔર યે દોનોં એક હી હૈ? નિર્વિકલ્પ ધ્યાનકા સ્વરૂપ કહો યા અંતરંગ અનુભૂતિસ્વરૂપ કહો, (દોનોં એક હી હૈ)?
સમાધાનઃ- દોનોં એક હી હૈ. નિર્વિકલ્પ ધ્યાન યાની સ્વરૂપકી સ્વાનુભૂતિ હૈ.
મુમુક્ષુઃ- દૃષ્ટિકા વિષય જો હૈ વહ તો શુદ્ધ-અશુદ્ધ પર્યાય રહિત સામાન્ય દ્રવ્ય સ્વભાવ હૈ. જબકિ જ્ઞાનકા વિષય સામાન્ય-વિશેષ તથા સર્વ પહલૂસે આત્માકો જાનના હૈ. અબ, જિતના જ્ઞાનકા વિષય સામાન્ય પહલૂ હૈ, ઉતના તો દૃષ્ટિકા વિષય હૈ હી. ફિર ભી દૃષ્ટિ સમ્યક હો તભી જ્ઞાન સમ્યક હો, ઐસા ક્યોં?
સમાધાનઃ- જ્ઞાનકા વિષય હૈ. પરન્તુ દૃષ્ટિ હૈ વહ ભેદમેં રુકતી નહીં, એક સામાન્ય પર હી દૃષ્ટિકો સ્થાપિત કર દી હૈ. ઉસકા જોર એક સામાન્ય પર હી હૈ. જ્ઞાન સામાન્ય ઔર વિશેષ દોનોંકો જાનતા હૈ. જાનનેમેં ભેદ આતે હૈં. દૃષ્ટિમેં એક સામાન્યકા જો બલ આતા હૈ, ઐસા બલ જ્ઞાનમેં નહીં હૈ. દૃષ્ટિ બલવાન હૈ. એક સામન્યકો ગ્રહણ કરતી હૈ, એકકો ગ્રહણ કરનેવાલી હૈ. ઉસ એક પર હી જોર કરકે આગે બઢતી હૈ.
ચૈતન્ય જો સામાન્ય અનાદિઅનન્ત હૈ વહ મૈં હૂઁ. ઉસમેં ભેદ પર ઉસકી નજર નહીં હૈ, પર્યાય પર નજર નહીં હૈ, ગુણભેદ પર નજર નહીં હૈ. એક સામાન્ય ચૈતન્યકા અસ્તિત્વ જો જ્ઞાયક, વહ મૈં હૂઁ. ઉસ પર દૃષ્ટિકા બલ, જો સામર્થ્ય હૈ વૈસા બલ જ્ઞાનમેં નહીં હૈ. જ્ઞાન જાનનેકા કાર્ય કરતા હૈ. સામાન્ય ઔર વિશેષ દોનોંકા જાનકર, જૈસા જ્ઞાન હો વૈસી ઉસકી પરિણતિ હોતી હૈ. જ્ઞાન યથાર્થ હો તો પરિણતિ યથાર્થ હોતી હૈ. પરન્તુ દૃષ્ટિ અધિક બલવાન હૈ. દૃષ્ટિમેં બલ હૈ. પૂરે સામાન્યકો ગ્રહણ કિયા હૈ ઇસલિયે.
મુમુક્ષુઃ- મૂલ્યવાન દૃષ્ટિ હૈ?
સમાધાનઃ- મૂલ્યવાન દૃષ્ટિ હૈ.
મુમુક્ષુઃ- દૃષ્ટિ જો કામ કરતી હૈ વહ જ્ઞાનમેં જ્ઞાત હોતા હૈ.
સમાધાનઃ- જ્ઞાનમેં જ્ઞાત હોતા હૈ, પરન્તુ દૃષ્ટિ બલવાન ઔર જોરદાર હૈ. એક પર સ્થાપિત કરકે ઉસ અનુસાર ઉસકી પરિણતિ, લીનતા હોતી હૈ. આદમીને એક નક્કી કિયા હો કિ ઐસા કરના હૈ. એકકે સિવા દૂસરા કુછ દેખે નહીં ઔર દૃઢતાસે વહ કાર્ય કરતા હૈ. વૈસે યહ એક (કાર્ય દૃષ્ટિ કરતી હૈ). ફિર બીચમેં જો સબ ભેદ ઔર પ્રકાર હૈ, ઉસ પર દૃષ્ટિ નહીં દેકર એક સામાન્ય, એક આત્માકો (ગ્રહણ કરતી હૈ). બસ,