૨૮૪
વસ્તુકા સ્વભાવ જિસમેં જ્ઞાન હૈ, ઉસમેં નહીં જાનના ઐસા નહીં આતા કિ ઇતના હી જાને ઔર ઇતના ન જાને. પૂર્ણ જાને. અપના પૂર્ણ, દૂસરેકા, સબકા જાને. પરન્તુ વીતરાગ દશા-સે જાનતે હૈં. અજ્ઞાનદશામેં તો ઐસા થોડા અનુમાન-સે જાને. મતિ-શ્રુતજ્ઞાની સ્વાનુભૂતિમેં જાને. બાકી પરોક્ષ જાને, પરન્તુ વહ થોડે કાલકા જાનતા હૈ. અવધિજ્ઞાની અમુક પ્રત્યક્ષ જાનતા હૈ, મનઃપર્યયજ્ઞાની અમુક પ્રત્યક્ષ જાનતા હૈ, પરન્તુ કેવલજ્ઞાની તો પૂર્ણ જાનતે હૈં. ઐસા જ્ઞાનકા સ્વભાવ હી હૈ. જ્ઞાનકો મર્યાદા નહીં હોતી.
આત્મા જ્ઞાનસ્વભાવી હૈ. તો ઉસમેં નહીં જાનના ઐસા આતા હી નહીં. પૂર્ણ જાને. ઉસમેં ઐસી મર્યાદા નહીં બઁધ સકતી કિ ઇતના જાને ઔર ઉતના ન જાને. પૂર્ણ જાને. સ્વકો જાને, પરકો જાને. પરન્તુ ઇચ્છા બિના. ઉસમેં એકત્વબુદ્ધિ કિયા બિના જાનતા હૈ.
સમાધાનઃ- .. યથાર્થ ભાવના ભાવે, વહ ભાવના ઉસકી ફલવાન હોકર હી છૂટકારા હો. યદિ વહ ભાવના અંતર-સે ઉત્પન્ન હુયી ભાવના હો કિ મુઝે આત્મા હી ચાહિયે. ઐસી ભાવના યદિ હુયી ઔર ચૈતન્યકી પરિણતિ પ્રગટ ન હો તો જગતકો શૂન્ય હોના પડે. અર્થાત ભાવના ફલતી હી હૈ. તો દ્રવ્યકા સ્વભાવ નાશ હો જાય અથવા દ્રવ્યકા નાશ હો જાય. જગતકો શૂન્ય હોના પડે. દ્રવ્યકા નાશ હો અર્થાત જગતકો શૂન્ય હોના પડે.
જો ભાવના અંતર-સે પ્રગટ હુયી હો, જો ભાવના અંતરમેં-સે પ્રગટ હો, વહ ભાવના અપની પરિણતિકો લાયે બિના રહતી હી નહીં. યદિ પરિણતિ ન આવે તો ઉસ દ્રવ્યકા નાશ હો જાય. જો દ્રવ્ય સ્વયં અન્દર-સે પરિણતિકો ઇચ્છતા હૈ, જો ઉસે ચાહિયે, વહ અંતર-સે ન આયે તો જગતકો શૂન્ય હોના પડે અર્થાત દ્રવ્યકા નાશ હો જાય. અપને દ્રવ્યકા નાશ હો, અપની ભાવના સફલ ન હો, કિસીકી ન હો, ઇસલિયે જગતકો શૂન્ય હોના પડે.
અપની ભાવના સફલ નહીં હોતી હૈ તો અપને દ્રવ્યકા નાશ હોતા હૈ. વૈસે કિસીકી ભાવના સફલ નહીં હો તો જગતકો શૂન્ય હોના પડે. ઇસલિયે સ્વયંકી ભાવના અંતર- સે ઉત્પન્ન હુયી હો, વહ અંતર-સે પ્રગટ હોકર હી છૂટકારા હૈ. યદિ સ્વયંકો અન્દર- સે આત્મા પ્રગટ હોનેકી ઇચ્છા હો, અંતર-સે, તો વહ અન્દર પ્રગટ હો હી. ઐસા નિયમ હૈ. જો અંતરકી ઉત્પન્ન હુયી ભાવના હો, વહ ભાવના સફલ હુએ બિના રહતી હી નહીં.
શુભ-અશુભ સબ ભાવનાઓંકા ફલ આતા હૈ. ઐસે ચૈતન્ય તરફકી ભાવના અંતરમેં- સે હુયી, વહ ભાવના અંતર-સે હુયી, ઉસ રૂપ દ્રવ્યકો પરિણમના હી પડે. યદિ દ્રવ્ય પરિણમે નહીં તો જગતકો શૂન્ય હોના પડે, દ્રવ્યકા નાશ હો. દ્રવ્યકા નાશ હોતા હી નહીં. ઇસલિયે દ્રવ્ય ઉસ રૂપ પરિણતિ કિયે બિના રહતા હી નહીં.