મુમુક્ષુઃ- દ્રવ્યકર્મ, નોકર્મ ઔર ભાવકર્મ, તીનોં-સે એકસાથ ભિન્ન પડના. તો ઉન દોનોંમેં ક્યા અંતર હૈ?
સમાધાનઃ- અંતરમેં જહાઁ એકત્વબુદ્ધિ રહે, વિભાવકે સાથ એકત્વબુદ્ધિ હૈ વહાઁ સબ પરપદાર્થકે સાથ એકત્વબુદ્ધિ હૈ. સ્થૂલરૂપ-સે એકત્વ નહીં માનતા હૈ, પરન્તુ ઉસમેં એકત્વબુદ્ધિ (હૈ). એક ભી પરપદાર્થકે (સાથ એકત્વબુદ્ધ હૈ), તબતક સર્વકે સાથ એકત્વબુદ્ધિ હૈ. વહ ભિન્ન નહીં પડા. ક્યોંકિ રાગ હૈ વહ અપના સ્વભાવ નહીં હૈ. દ્રવ્યકર્મકે નિમિત્ત- સે ભાવકર્મરૂપ વહ સ્વયં પરિણમતા હૈ, પરન્તુ વહ અપના સ્વભાવ નહીં હૈ.
દ્રવ્યદૃષ્ટિ-સે દેખો તો વહ વિભાવ ભી અપને-સે ભિન્ન હૈ. ઇસલિયે ઉસકે સાથ જહાઁ એકત્વબુદ્ધિ હૈ, એક તરફ જહાઁ ખડા હૈ, પર તરફ દૃષ્ટિ કરકે, ઉસે ઐસા લગે કિ મૈં સબસે ભિન્ન પડ ગયા ઔર વિભાવકે સાથ એકત્વબુદ્ધિ હૈ, ઉતના હી બાકી હૈ. પરન્તુ ઉસકા ઉપયોગ જહાઁ એક જગહ એકત્વબુદ્ધિ કર રહા હૈ, તો હર જગહ વહ એકત્વબુદ્ધિ ખડી હી હૈ, ઐસા આ જાતા હૈ. ઔર જબ છૂટા તબ સબ-સે છૂટા હી હૈ. વિભાવ- સે છૂટે ઇસલિયે સબસે છૂટ જાતા હૈ.
પરન્તુ સ્થૂલરૂપ-સે શરીરાદિ-સે, બાહ્ય પરદ્રવ્યોં-સે ઉસે ભિન્ન પડા હૈ ઐસા લગતા હૈ, પરન્તુ વહ વાસ્તવિકરૂપ-સે ભિન્ન નહીં પડા હૈ. ક્યોંકિ દૃષ્ટિ જહાઁ પર તરફ હૈ, એક ભી પરપદાર્થકે સાથ જહાઁ એકત્વબુદ્ધિ હૈ, વહાઁ સર્વ પર ઉસમેં આ હી જાતે હૈં.
મુમુક્ષુઃ- આપકા કહના ઐસા હૈ કિ વિભાવમેં જહાઁ દૃષ્ટિ હૈ, વહાઁ સબ પરમેં દૃષ્ટિ હૈ હી.
સમાધાનઃ- પર તરફ દૃષ્ટિ હૈ હી. ઉસકી દૃષ્ટિકી દિશા હી પર તરફ હૈ. દૃષ્ટિકી દિશા સ્વ તરફ નહીં આયી હૈ, સ્વકો ગ્રહણ નહીં કિયા હૈ, ઉસકી દૃષ્ટિકી દિશા બદલી નહીં હૈ ઔર યદિ દૃષ્ટિકી દિશા પર તરફ હૈ તો ઉસમેં સર્વ પર આ હી જાતે હૈં.
સમાધાનઃ- વાસ્તવમેં નહીં હૈ.
મુમુક્ષુઃ- ભેદજ્ઞાન હોનેપર અન્દર વિભાવ-સે ભી ભેદજ્ઞાન હો જાતા હૈ.
સમાધાનઃ- અન્દર ભેદજ્ઞાન હુઆ ઉસે સબસે (એકત્વ) છૂટ જાતા હૈ. દૃષ્ટિને જહાઁ