૨૮૭
હોને લગતા હૈ. સભી ગુણ અપની ઓર પરિણમતે હૈં.
મુમુક્ષુઃ- વચનામૃતમેં એક વચન આતા હૈ કિ પરપદાર્થકો જાનતે હુએ માનોં ઉસકો જાનતા હૂઁ, ઐસા વેદન કર લેતા હૈ. અબ, યહાઁ વિચાર ઐસા હૈ કિ જ્ઞાન મેરેમેં-સે હોતા હૈ, વહ બાત ઉસે ઉત્પન્ન કરની હૈ, અપને વેદનેમેં ઉસ બાતકો આગે લાની હૈ. તો ઉસે કૈસા પ્રયત્ન વહાઁ કરના ચાહિયે?
સમાધાનઃ- પરપદાર્થકો જાને, પરન્તુ વહ જાનનેવાલા હૈ કૌન? પદાર્થકો જાના વહ જાનનેવાલા કૌન હૈ? ઉસકા મૂલ કહાઁ હૈ? ઉસ મૂલકો ગ્રહણ કરને તરફ ઉસકી શક્તિ ગ્રહણ કરને તરફ, ઉસકી ખોજ (ચલે કિ) ઉસકા મૂલ કહાઁ હૈ? પરપદાર્થકો જાના વહ તો જ્ઞેય હૈ. તો ઉસ જ્ઞેયકો જાનનેવાલા કૌન હૈ? આતા હૈ ન? જો પ્રકાશ હૈ, પ્રકાશકે કિરણ. પરન્તુ વહ કિરણ કિસકે હૈ? કહાઁ-સે આયે હૈૈં?
જો જ્ઞાન હૈ વહ જાનતા હૈ. સબ જ્ઞાત હોતા હૈ વહ ખણ્ડ-ખણ્ડ જાનતા હૈ. પરન્તુ વહ જાનનેવાલા કૌન હૈ? ઉસકા મૂલ કહાઁ હૈ? મૂલ તરફ દૃષ્ટિ ઉસકી દૃષ્ટિ જાની ચાહિયે. ઉસકા મૂલ કહાઁ હૈ? ઉસકા તલ કહાઁ હૈ કિ જિસમેં-સે યે જ્ઞાનકી પર્યાય પરિણમતી હૈ? ઉસકે મૂલ તરફ ઉસકી દૃષ્ટિ જાની ચાહિયે. જ્ઞાનકો મૈંને જાના, ઐસે જાન લિયા પરન્તુ જાનનેવાલા હૈ કૌન? યે જ્ઞાન આતા હૈ કહાઁ-સે? જ્ઞેય ઐસા નહીં કહતા હૈ કિ તૂ મુઝે જાન, ઐસા વહ નહીં કહતા હૈ. સ્વયં જાનતા હૈ. તો વહ જાનનેવાલા હૈ કૌન? ઉસકા મૂલ કહાઁ હૈ?
મુમુક્ષુઃ- તર્ક-સે તો ખ્યાલમેં આતા હૈ કિ પર પદાર્થ હૈ વહ બાહર હૈ, વેદન હૈ વહ યહાઁ હો રહા હૈ, જાનના યહાઁ હો રહા હૈ. ઐસા તો ખ્યાલમેં આતા હૈ. વહ જો જાનના યહાઁ હો રહા હૈ, તો યહાઁ હો રહા હૈ વહ મુઝે મેરા જાનના હો રહા હૈ, પરપદાર્થ દ્વારા નહીં હોતા હૈ, અપિતુ મેરે દ્વારા વહ જાનના હોતા હૈ, ઐસા ઉસકે ભાવમેં પકડાના ચાહિયે, ઉસકે લિયે ઉસકા કૈસા પ્રયત્ન હોના ચાહિયે?
સમાધાનઃ- બારંબાર ગહરાઈમેં ઊતરકર અપને સ્વભાવકો ગ્રહણ કરના ચાહિયે કિ યે સ્વભાવ મેરા હૈ ઔર યે સ્વભાવ મેરા નહીં હૈ. ઇસ તરહ ગહરાઈમેં ઊતરકર બારંબાર ક્ષણ-ક્ષણમેં ઉસકી લગની એવં મહિમા લગાકર બારંબાર ઉસકો ગ્રહણ કરના ચાહિયે. સબ સર્વસ્વ મેરેમેં હી હૈ, બાહર કહીં નહીં હૈ. ઉતની અન્દર પ્રતીતિ લાકર, ઉતની મહિમા લાકર ઉસકી જરૂરત લગે તો વહ અન્દર ગહરાઈમેં જાય. જરૂરત ઇસીકી હૈ, બાકી કુછ જરૂરત નહીં હૈ. ઇસલિયે મૈં મેરા સ્વભાવ હૈ ઉસીકો ગ્રહણ કરુઁ. ઉતના ગહરાઈમેં જાકર સ્વભાવ કહાઁ હૈ ઔર કિસકે આશ્રય-સે રહા હૈ, ઉસે ગ્રહણ કરનેકા પ્રયત્ન કરે.
મુમુક્ષુઃ- ઉસકી સચ્ચી જરૂરત લગે.