౩౧౬ కాలకే అభ్యాసకే (సామనే). అనన్త కాలకా అభ్యాస కియా, ఉసకే సామనే అనన్త కాల అభ్యాస కరనేమేం నహీం జాతా హై. భలే అభ్యాస కరే ధీరే-ధీరే తో థోడా సమయ లగే, పరన్తు ఉగ్ర కరే తో ఛః మహినే లగతా హై. పరన్తు అంతిమ క్షణోంమేం ఉసే ఏక క్షణ తో జోర కరనా హీ పడతా హై, అనాదికా అభ్యాస తోడనేకో. జితనా కాల ఉసకా అభ్యాస కరనేమేం వ్యతీత కియా, ఉతనా కాల నహీం లగతా హై. పరన్తు క్షణ భర తో జోర కరనా హీ పడతా హై.
... కరకే థక జాతా హై, ఖేద హో జాతా హై. భయ ఔర అరోచక భావకో వహ పకడ నహీం సకతా హై. గహరాఈమేం జాయ తో అన్దర రుచి భలే ఆత్మాకీ హో, పరన్తు ఏకత్వబుద్ధి తోడతే-తోడతే ఉసే తకలీఫ హోతీ హై. ఏకత్వకీ పరిణతి హో గయీ హై. రుచి అపనీ ఓర హై, పరన్తు ఏకత్వకీ పరిణతి హో గయీ హై, ఉసే తోడనేమేం తకలీఫ హోతీ హై.
.... గుణ-పర్యాయ కహో, ఉత్పాద-వ్యయ-ధ్రువ కహో. యే ఉత్పాద-వ్యయ-ధ్రువ మేరే, .. ఉసే బరాబర పహచానకర భేదజ్ఞాన కరే. ప్రజ్ఞాఛైనీ, ఉసకీ సన్ధి దేఖకర ఉసే బరాబర తోడనా. కోఈ జగహ సూక్ష్మ సన్ధి భీ నహీం రహతీ. ఏక సమాన భాగ హో జాతా హై. ఉసకీ సన్ధి దేఖకర విభాగ కరే తో సూక్ష్మ సన్ధి నహీం రహతీ. తో హీ విభావ హుఆ ఐసా కహనేమేం ఆయే. సూక్ష్మ సన్ధి రహే తో ఉతనా చీపకా రహే, తో దో భాగ భిన్న నహీం హో జాతే. పత్థర హో, ఉసమేం సూక్ష్మ సన్ధి హో తో భీ పత్థర ఏక జగహ చీపకా రహతా హై. తో భీ చీపకా రహతా హై. వహాఁ భీ సూక్ష్మమేం వహ చీపకా నహీం.
సూక్ష్మమేం గుణకే భేద, పర్యాయకే భేద, జో రాగమిశ్రిత భావ జహాఁ-జహాఁ ఆయే, వహాఁ-సే భిన్న పడ జాతా హై. జ్ఞానమేం సబ హో. పరన్తు ఏకత్వబుద్ధి జహాఁ-జహాఁ హో, వహాఁ-సే భిన్న పడ జాతా హై. దూసరే శుభభావ, జహాఁ స్వయంకో బహుత రస ఆయే ఐసే భావ, గుణకే భేద, పర్యాయకే భేద, ఉసమేం రాగమిశ్రిత జో-జో సూక్ష్మ-సూక్ష్మ ఆతే హో, సబమేం ప్రజ్ఞాఛైనీ చారోం తరఫ- సే పటకతీ హై. ఔర ఏక సమాన దో విభావ కర దేతీ హై. యహ చైతన్యకా భాగ ఔర యహ విభావకా భాగ హై. ఉతనా జ్ఞాన కరే, ఇతనా కరే తో భీ కహీం-కహీం శుభభావోంమేం మీఠాస రహ జాతీ హై.
ముముక్షుః- ... పర్యాయ తో వ్యయ హో గయీ హై.
సమాధానః- పర్యాయ దూసరీ హో గయీ, పరన్తు ద్రవ్యమేం యోగ్యతా హై. సర్వథా భిన్నతా తో నహీం హై. సబమేం అపేక్షాసే సమఝనీ. ప్రత్యభిజ్ఞానకా కారణ జో సామాన్య స్వభావ హై, ప్రత్యభిజ్ఞానకా కారణ జో ద్రవ్య హై, ఉసమేం-సే ఉసే స్ఫూరణా హోతీ హీ రహతీ హై. సంస్కార హోతే హైం.
ముముక్షుః- సంస్కార ద్రవ్యమేం యోగ్యతా రూప రహతే హైం?
సమాధానః- హాఁ, యోగ్యతా రూప రహతే హైం.
ముముక్షుః- పర్యాయ తో వ్యతిరేక హై.
సమాధానః- పర్యాయ తో చలీ గయీ హై, వ్యతిరేక హో జాతీ హై. సబ పర్యాయ భిన్న-