ముముక్షుః- రాగ ఔర జ్ఞానకో భిన్న కరకే, ఏక జ్ఞాయక హై వహీ మైం హూఁ, ఐసా దేఖనా?
సమాధానః- రాగకో భిన్న కరతా హై వహాఁ జ్ఞాన భిన్న పడ హీ జాతా హై. ఇసలియే మైం జ్ఞాయక హూఁ, ఐసా గ్రహణ కరే తో రాగ భిన్న పడ జాతా హై. వాస్తవిక రూప-సే దోనోం సాథమేం హీ హై. అపనా అస్తిత్వ గ్రహణ కరే కి మైం జ్ఞాన హూఁ, ఇసలియే రాగ భిన్న పడ హీ జాతా హై.
ముముక్షుః- మైం జ్ఞాన హూఁ అర్థాత మైం జ్ఞాయక హూఁ?
సమాధానః- మైం జ్ఞాయక హూఁ. జ్ఞాన అర్థాత మాత్ర జానపనా ఇతనా హీ నహీం, పరన్తు మైం స్వయం జ్ఞాయక హూఁ. మైం జ్ఞాయక హూఁ, సర్వ ప్రకార-సే జ్ఞాయక హీ హూఁ.
సమాధానః- ... ఆత్మాకో పహచాననా. విభావ భిన్న ఔర ఆత్మా భిన్న, ప్రయోజన తో వహ సిద్ధ కరనేకా హై. అధ్యాత్మ పద్ధతిమేం భేదజ్ఞాన కరనా హై. భేదజ్ఞాన కరనేకా ప్రయోజన హై. ఉస ప్రయోజనకో దేఖనా. ప్రయోజన వహ హై. ఉసమేం రుకనా నహీం కి ఇసకా యహ అర్థ హై యా వహ అర్థ హై, భావ-ఆశయ గ్రహణ కర లేనా. జహాఁ నిమిత్త-నైమిత్తిక సమ్బన్ధ హో, పరకీ ముఖ్యతా హో ఉసమేం విభావకీ గౌణతా ఆ హీ జాతీ హై. విభావకీ బాత హో ఉసమేం నిమిత్తకీ అపేక్షా ఆ జాతీ హై. ఇసలియే జో భేదజ్ఞాన, విభావ-సే భేదజ్ఞాన కరనా హై, వహ ఏక హీ ప్రయోజన హై. ఉసమేం జడ-చైతన్యకో గౌణ కరకే విభావ-సే భేదజ్ఞాన కరనా, ఏక హీ బాత హై. ఉస ప్రకార-సే విచార కరనా హై.
ఆచార్య భీ ఐసా కహతే హైం, ఐసా కహకర యహ కహనా చాహతే హైం కి తూ భేదజ్ఞాన కర. గురుదేవ భీ ఐసా కహతే హైం కి తూ భేదజ్ఞాన కర. విభావ తేరా స్వభావ నహీం హై. నిమిత్తకీ అపేక్షా-సే నిమిత్తకా హై, నిమిత్తకీ అపేక్షా-సే నిమిత్తకా హై ఔర తేరే పురుషార్థకీ మన్దతా-సే హోతా హై ఇసలియే తేరా హై. ఉసమేం భీ నిమిత్తకీ అపేక్షా హై. ఔర నిమిత్తకీ ముఖ్యతా-సే బాత కరకే జడమేం డాల దే తో వహ ఏకాన్త జడ హై, ఉసమేం తేరీ విభావకీ అపేక్షా సాథమేం ఆ జాతీ హై. ఔర తుఝ-సే హోతా హై ఐసా కహే, ఉసమేం నిమిత్తకీ అపేక్షా ఆతీ హై. ఔర తుఝ-సే హోతా హై ఐసా కహనేమేం నిమిత్తకీ అపేక్షా ఆతీ హై. నిమిత్త- నైమిత్తిక సమ్బన్ధ క్యా హై ఉసకా విచార కరకే భేదజ్ఞాన కరనేకా ప్రయోజన హై.
శాస్త్రమేం అధ్యాత్మ దృష్టి-సే ప్రయోజన హై, ఉస ప్రయోజనకో సిద్ధ కరనా హై. బాహర నహీం.