౨౪౪ వివేక కరనా.
జో అశుద్ధతా దిఖతీ హై వహ హై తో సహీ. తేరీ కుఛ మలినతా హై. వహ క్యా హై? ్ర ద్రవ్య-సే శుద్ధ హూఁ, ద్రవ్య తేరా శుద్ధ హై, పరన్తు అభీ మలినతా తో దిఖతీ హై. వహ పర్యాయకీ హై. ఇసలియే పర్యాయకా ఖ్యాల రఖకర శుద్ధ పర్యాయ ప్రగట కర. తేరీ ద్రవ్యదృష్టికే జోరమేం లీనతా (కరకే) శుద్ధ పర్యాయ ప్రగట కర తో అశుద్ధతా టల జాయేగీ. ఐసే వివేక కరనేకా హై. తో పురుషార్థ ఉఠేగా.
ముముక్షుః- బహినశ్రీ! శుద్ధతా తో త్రికాల ద్రవ్యమేం త్రికాల రహతీ హై ఔర అశుద్ధతా పర్యాయమేం హోతీ హై. తో క్యా ద్రవ్య ఔర పర్యాయ ఐసీ సీమావాలే దో భాగ ద్రవ్యమేం హై?
సమాధానః- నహీం, వస్తు తో అనేక స్వభావవాన హై. ద్రవ్య జో మూల వస్తు హై ఉసమేం అశుద్ధతాకా ప్రవేశ హో జాయ తో ద్రవ్యస్వభావకా నాశ హో జాయ. మూల వస్తుమేం కహీం అశుద్ధతాకా ప్రవేశ నహీం హోతా. పరన్తు వహ అశుద్ధతా ఊపర-ఊపర హై. జైసే స్ఫటిక నిర్మల హై, లాల- పీలా (రంగ) ఉసకే అన్దర ప్రవేశ హో జాయ తో స్ఫటిక హీ న రహే. పరన్తు లాల-పీలా జైసే ఊపరకా ప్రతిబిమ్బ హై, వైసే పరిణమతా స్ఫటిక, పరన్తు వహ ఊపర హై. అన్దర తదగతరూపసే ప్రవేశ నహీం హోతా, ఉసకే మూలమేం-తలమేం.
వైసే ద్రవ్య స్వయం శుద్ధ రహతా హై, పరన్తు ఉసకీ పర్యాయమేం ఊపర-సే సబ మలినతా హోతీ హై. అనాదికా జో ఉసే కర్మకా సంయోగ ఔర పురుషార్థకీ కమజోరీకే కారణ పర్యాయమేం మలినతా హోతీ హై. ఐసా ద్రవ్య-పర్యాయ వస్తుకా స్వభావ హై. ద్రవ్య-గుణ-పర్యాయ. మూల వస్తుమేం శుద్ధతా రహతీ హై ఔర పర్యాయమేం అశుద్ధతా హోతీ హై. అనాది-సే ఐసే హీ హై. పానీ స్వభావ-సే నిర్మల హై. ఫిర భీ ఉసమేం కీచడకే నిమిత్త-సే మలినతా హోతీ హై. మూలమేం ఉసకీ శుద్ధతా జాతీ నహీం. మూలమేం-సే శుద్ధతా నహీం జాతీ హై. ఊపర-సే సబ మలినతా హోతీ హై. మూల జో వస్తు హై ఉసమేం శుద్ధతాకా ప్రవేశ నహీం హోతా. ఊపర-ఊపర రహతీ హై. పరన్తు వహ మాన లేతా హై కి మేరేమేం ప్రవేశ హో గయా హై. ఐసా బనతా హై.
ఇసలియే దో భాగ ఇస ప్రకార-సే హై. మూల తల ఔర ఊపర-ఊపర సబ పర్యాయ హై. ఉసకీ పరిణతి భలే లాల-పీలీ హో, పరన్తు మూల వస్తుమేం ఉసకా ప్రవేశ నహీం హోతా. వైసే జ్ఞాయక స్వభావ ఐసా హై. ఉసకే మూలమేం మలినతా నహీం హోతీ. పరన్తు ఉసకీ పరిణతి ఐసీ అశుద్ధరూప హోతీ హై. ఉసకో పలట సకతా హై. భాగ నహీం హై. వహ అంశ హై ఔర యహ అంశీ హై. ఉసకే అంశమేం ఐసా హోతా హై.
ముముక్షుః- తో ఫిర సబ సరల హో జాయ. లేకిన ద్రవ్య హాథమేం నహీం ఆతా.
సమాధానః- మూల ఉసకా తల హాథ లగ జాయ తో సబ సరల హై. (విభావభావ) సబ ఊపర తిరతే హైం, మూల అధిక ఆత్మాకో జానే కి మైం అధిక హూఁ, మైం జ్ఞాయక స్వభావ హూఁ. వహ సబ భిన్న హై. మూల ఉసకే హాథ లగ జాయ తో సబ సరల హై. ఉసకా స్వభావ