હવે, આગળ છઠ્ઠા સ્થળમાં ‘‘ગાથાના પૂર્વાર્ધથી પુણ્ય - પાપરૂપ બે પદાર્થોનું સ્વરૂપ
અને ઉત્તરાર્ધથી પુણ્ય અને પાપ પ્રકૃતિઓની સંખ્યા હું કહું છું’’ એવો અભિપ્રાય મનમાં
રાખીને ભગવાન આ સૂત્રનું પ્રતિપાદન કરે છે.
ગાથા ૩૮
ગાથાર્થઃ — શુભ અને અશુભ પરિણામોથી યુક્ત જીવો ખરેખર પુણ્ય – પાપરૂપ
હોય છે; શાતાવેદનીય, શુભ આયુ, શુભ નામ તથા ઉચ્ચ ગોત્ર એ પુણ્યપ્રકૃતિ છે, બાકીની
બધી પાપપ્રકૃતિઓ છે.
ટીકાઃ — ‘‘पुण्णं पावं हवंति खलु जीवा’’ ચિદાનન્દ એક સહજ શુદ્ધસ્વભાવથી
જીવો પુણ્ય, પાપ, બંધ, મોક્ષ આદિ પર્યાયરૂપ વિકલ્પોથી રહિત હોવા છતાં પણ
પરંપરાથી ચાલ્યા આવતા અનાદિકર્મબંધરૂપ પર્યાયથી ખરેખર – સ્પષ્ટપણે પુણ્ય અને
પાપરૂપ થાય છે. કેવા પ્રકારના થઈને? ‘‘सुहअसुहभावजुत्ता’’ उद्वममिथ्यात्वविषं भावय
दृष्टिं च कुरु परां भक्तिम् भावनमस्काररतो ज्ञाने युक्तो भव सदापि ।। पञ्च महाव्रतरक्षां
अतः ऊर्ध्वं षष्ठस्थले गाथापूर्वार्धेन पुण्यपापपदार्थद्वयस्वरूपमुत्तरार्धेन च
पुण्यपापप्रकृतिसंख्यां कथयामीत्यभिप्रायं मनसि धृत्वा भगवान् सूत्रमिदम् प्रतिपादयति : —
सुहअसुहभावजुत्ता पुण्णं पावं हवंति खलु जीवा ।
सादं सुहाउ णामं गोदं पुण्णं पराणि पावं च ।।३८।।
शुभाशुभभावयुक्ताः पुण्यं पापं भवन्ति खलु जीवाः ।
सातं शुभायुः नाम गोत्रं पुण्यं पराणि पापं च ।।३८।।
व्याख्या — ‘‘पुण्णं पावं हवंति खलु जीवा’’ चिदानन्दैकसहजशुद्धस्वभावत्वेन
पुण्यपापबन्धमोक्षादिपर्यायरूपविकल्परहिता अपि सन्तानागतानादिकर्मबन्धपर्यायेण पुण्यं पापं
च भवन्ति खलु स्फु टं जीवाः । कथंभूताः सन्तः ? ‘‘सुहअसुहभावजुत्ता’’ ‘‘उद्वममिथ्यात्वविषं
भावय दृष्टिं च कुरु परां भक्तिम् । भावनमस्काररतो ज्ञाने युक्तो भव सदापि ।१।
શુભ અર અશુભ ભાવજુત જીવ, ભાવ પુણ્ય અરુ પાપ સદીવ;
સાતા શુભ ગોત્તર અરુ નામ, આયુ પુણ્ય, પર પાપ નકામ. ૩૮.
સપ્તતત્ત્વ-નવપદાર્થ અધિકાર [ ૧૭૫