गाथा ३१
गाथार्थः — ज्ञानावरण आदि आठ कर्मोने योग्य जे पुद्गल आवे छे तेने
द्रव्यास्रव जाणवो; ते अनेक भेदवाळो छे, एम श्री जिनेन्द्रदेवे कह्युं छे.
टीकाः — ‘णाणावरणादीणं’ सहज शुद्ध केवळज्ञानने अथवा अभेदनी अपेक्षाए
केवळज्ञानादि अनंतगुणना आधारभूत, ज्ञान शब्दथी वाच्य परमात्माने जे आवृत्त करे
अर्थात् ढांके तेने ज्ञानावरण कहे छे. ते ज्ञानावरण जेनी आदिमां छे तेवा जे
ज्ञानावरणादि; तेमने ‘जोग्ग’ योग्य ‘जं पुग्गलं समासवदि’ तेल चोपडेल शरीरवाळाओने
धूळना रजकणनो जेम समागम थाय छे, तेम कषायरहित शुद्धात्माना संवेदनथी१ रहित
जीवोने जे कर्मवर्गणारूप पुद्गलनो आस्रव थाय छे, ‘दव्वासओ स णेओ’ तेने द्रव्यास्रव
जाणवो. ‘अणेयभेओ’ अने ते (द्रव्यास्रव) ज्ञानावरण, दर्शनावरण, वेदनीय, मोहनीय,
आयु, नाम, गोत्र तथा अंतराय ए नामनी आठ मूळप्रकृतिरूप भेदथी, तथा ‘‘पण णव
णाणावरणादीणं जोग्गं जं पुग्गलं समासवदि ।
दव्वासवो स णेओ अणेयभेओ जिणक्खादो ।।३१।।
ज्ञानावरणादीनां योग्यं यत् पुद्गलं समास्रवति ।
द्रव्यास्रवः सः ज्ञेयः अनेकभेदः जिनाख्यातः ।।३१।।
व्याख्या — ‘‘णाणावरणादीणं’’ सहजशुद्धकेवलज्ञानमभेदेन केवलज्ञानाद्यनन्तगुणाधार-
भूतं ज्ञानशब्दवाच्यं परमात्मानं वा आवृणोतीति ज्ञानावरणं, तदादिर्येषां तानि ज्ञानावरणादीनि
तेषां ज्ञानावरणादीनां ‘‘जोग्गं’’ योग्यं ‘‘जं पुग्गलं समासवदि’’ स्नेहाभ्यक्तशरीराणां
धूलिरेणुसमागम इव निष्कषायशुद्धात्मसंवित्तिच्युतजीवानां कर्मवर्गणारूपं यत्पुद्गलद्रव्यं
समास्रवति, ‘‘दव्वासओ स णेओ’’ द्रव्यास्रवः स विज्ञेयः । ‘‘अणेयभेओ’’ स च
ज्ञानदर्शनावरणीयवेदनीयमोहनीयायुर्नामगोत्रान्तरायसंज्ञानामष्टमूलप्रकृतीनां भेदेन, तथैव ‘‘पण
१. शुद्धात्माना संवेदनरहित मिथ्याद्रटि जीवो छे; तेमनी मुख्यताथी आ कथन छे.
ज्ञानावरण आदिके योग्य, पुद्गल आवै जिवकै भोग्य;
द्रव्यास्रव भाष्यो बहु भेद, जिणवरदेव, रहित वचखेद. ३१.
सप्ततत्त्व-नवपदार्थ अधिकार [ १०१