आदिमां वर्तता मुनिने तेनुं परिपालन करवा माटे प्राणीओना घातनो त्याग अने इन्द्रिय
- विषयोनो त्याग — तेने संयम कहेवामां आवे छे. एकेन्द्रियादि प्राणीओने पीडा आपवानो
त्याग, ते प्राणीसंयम छे अने शब्दादि इन्द्रियविषयोमां रागनो आसक्तभाव न होवो,
ते इन्द्रियसंयम छे.
तेनुं प्रतिपादन करवा माटे अष्ट शुद्धिओनो उपदेश छे. ते आ प्रकारे छेः —
आठ शुद्धिः — भावशुद्धि, कायशुद्धि, विनयशुद्धि, इर्यापथशुद्धि, भिक्षाशुद्धि,
प्रतिष्ठापनशुद्धि, शयनासनशुद्धि अने वाक्यशुद्धि, तेमां भावशुद्धि — कर्मना क्षयोपशमथी
उत्पन्न थाय छे, मोक्षमार्गमां रुचि थवाथी परिणामोने निर्मळ करनारी छे, रागादि
विकारथी रहित छे. १. कायशुद्धि — आवरण अने आभूषणोथी रहित, शरीरना संस्कार
विनानी, जन्मसमयसमान मेलयुक्त, शरीरना विकारोथी रहित होय छे. २. विनयशुद्धि —
परमगुरु अर्हंत आदि प्रत्ये यथायोग्य पूजा प्रत्ये तत्परतावाळी, ज्ञानादिमां विधिपूर्वकनी
भक्तियुक्त अने गुरु प्रत्ये सर्वत्र अनुकूळ वृत्तिवाळी होय छे. ३. इर्यापथशुद्धि — जुदाजुदा
प्रकारना जीवोनां उत्पत्तिस्थान तथा योनिरूप आश्रयनो बोध होवाथी जंतुओने पीडा न
थाय तेवा प्रयत्नवाळी, ज्ञानरूपी सूर्यथी अने इन्द्रिय, प्रकाश वगेरेथी निरीक्षण करेला
प्रदेशमां गमन करनारी, जलदी चालवुं, विलंबथी चालवुं, चंचळ उपयोग सहित,
विस्मयपूर्वक, रमतपूर्वक, विकार सहित, आमतेम दिशाओमां जोईने चालवुं वगेरे प्रकारना
दोषरहितना गमनरूप होय छे. ४. भिक्षाशुद्धि — आचारसूत्रोमां कह्या प्रमाणे काळ, देश
मुनेस्तत्प्रतिपालनार्थः प्राणीन्द्रियपरिहारः संयम इत्युच्यते । एकेन्द्रियादि प्राणिपीडापरिहारः
प्राणिसंयमः । शब्दादिष्विन्द्रियार्थेषु रागानभिष्वङ्ग इन्द्रियसंयमः ।
तत्प्रतिपादनार्थः शुद्ध्यष्टकोपदेशः, तद्यथा — अष्टौ शुद्धय : — भावशुद्धिः,
कायशुद्धिः, विनयशुद्धिः ईर्यापथशुद्धिः, भिक्षाशुद्धिः, प्रतिष्ठापनशुद्धिः, शयनासनशुद्धिः,
वाक्यशुद्धिश्चेति । तत्र भावशुद्धिः, कर्मक्षयोपशमजनिता, मोक्षमार्गरुच्याहितप्रसादा,
रागाद्युपप्लवरहिता । कायशुद्धिः, निरावरणाभरणा, निरस्तसंस्कारा, यथाजातमलधारिणी,
निराकृताङ्गविकारा । विनयशुद्धिः, अर्हदादिषु परमगुरुषु यथार्हं पूजाप्रवणा, ज्ञानादिषु च
यथाविधिभक्तियुक्ता, गुरोः सर्वत्रानुकूलवृत्तिः । ईर्यापथशुद्धिः, नानाविधजीव-
स्थानयोन्याश्रयावबोधजनितप्रयत्नपरिहृतजन्तुपीडा, ज्ञानादित्यस्वेन्द्रियप्रकाशनिरीक्षितदेश-
गामिनी, द्रुतविलम्बितसम्भ्रांतविस्मितलीलाविकारदिगान्तरावलोकनादिदोषविरहितगमना ।
भिक्षाशुद्धिः, आचारसूत्रोक्तकालदेशप्रकृतिप्रतिपत्तिकुशला, लाभालाभमानापमानसमान-
सप्ततत्त्व-नवपदार्थ अधिकार [ ११५