संबंधभावथी ग्रहेला जे स्त्री आदि चेतन पदार्थ, सुवर्णादि अचेतन पदार्थ तथा चेतन
- अचेतन मिश्र पदार्थ वगेरे लक्षणवाळा आ बधा पदार्थो अध्रुव छे, एम भावना करवी.
तेवी भावनावाळा पुरुषने तेमनो वियोग थवा छतां पण एंठा भोजननी जेम ममत्व थतुं
नथी. तेमां ममत्वनो अभाव होवाथी अविनाशी एवा निज परमात्माने ज भेदाभेद
रत्नत्रयनी भावना वडे भावे छे अने जेवा अविनाशी आत्मानी भावना करे छे; तेवा
ज अक्षय, अनंत सुखस्वभावी मुक्तात्माने प्राप्त करे छे. ए प्रमाणे अध्रुव अनुप्रेक्षा पूरी
थई. १.
हवे, अशरण अनुप्रेक्षा कहेवामां आवे छे — निश्चयरत्नत्रयपरिणत जे
स्वशुद्धात्मद्रव्य ते अने तेना बहिरंग सहकारी कारणभूत पंच परमेष्ठीनी आराधना शरण
छे, तेमनाथी भिन्न जे देव, इन्द्र, चक्रवर्ती, सुभट, कोटिभट, पुत्र आदि चेतन पदार्थो
तथा पर्वत, किल्लो, भोंयरुं, मणि, मंत्र, तंत्र, आज्ञा, महेल, औषध आदि अचेतन पदार्थो
तथा चेतन – अचेतन मिश्र पदार्थो पण मरण आदिना समयमां, महान वनमां वाघे पकडेल
हरणना बच्चानी जेम अथवा महासमुद्रमां वहाणमांथी पडी गयेल पक्षीनी जेम, शरणरूप
थता नथी, एम जाणवुं. ते जाणीने भोगोनी वांछारूपे निदान बंधादिनुं अवलंबन न लेतां,
स्वसंवेदनथी उत्पन्न सुखामृतना धारक स्व - शुद्धात्मानुं ज अवलंबन लईने (ते शुद्धात्मानी)
भावना करे छे. जेवा शरणभूत आत्माने ते चिंतवे छे तेवो ज सर्वकाळे शरणभूत, शरणे
अचेतनं सुवर्णादिकं, तदुभयमिश्रं चेत्युक्तलक्षणं तत्सर्वमध्रुवमिति भावयितव्यम् ।
तद्भावनासहितपुरुषस्य तेषां वियोगेऽपि सत्युच्छिष्टेष्विव ममत्वं न भवति तत्र
ममत्वाभावादविनश्वरनिजपरमात्मानमेव भेदाभेदरत्नत्रयभावनया भावयति, यादृश-
मविनश्वरमात्मानं भावयति तादृशमेवाक्षयानन्तसुखस्वभावं मुक्तात्मानं प्राप्नोति । इत्यध्रुवानुप्रेक्षा
गता ।।१।।
अथाशरणानुप्रेक्षा कथ्यते — निश्चयरत्नत्रयपरिणतं स्वशुद्धात्मद्रव्यं तद् बहिरङ्ग-
सहकारिकारणभूतं पञ्चपरमेष्ठयाराधनञ्च शरणम्, तस्माद्बहिर्भूता ये देवेन्द्रचक्रवर्त्ति-
सुभटकोटिभटपुत्रादिचेतना गिरिदुर्गभूविवरमणिमन्त्राज्ञाप्रासादौषधादयः पुनरचेतनास्त-
दुभयात्मका मिश्राश्च मरणकालादौमहाटव्यां, व्याघ्रगृहीतमृगबालस्येव, महासमुद्रे
पोतच्युतपक्षिण इव शरणं न भवन्तीति विज्ञेयम् । तद्विज्ञाय भोगकांक्षारूप-
निदानबन्धादिनिरालम्बने स्वसंवित्तिसमुत्पन्नसुखामृतसालम्बने स्वशुद्धात्मन्येवावलम्बनं कृत्वा
भावनां करोति । यादृशं शरणभूतमात्मानं भावयति तादृशमेव सर्वकालशरणभूतं
११८ ]
बृहद् – द्रव्यसंग्रह