तुच्छ चुदा णिव्वुदिं जंति ।।’ [शक्र (प्रथम स्वर्गना इन्द्र), प्रथम स्वर्गनी इन्द्राणी (शची),
दक्षिण दिशाना इन्द्र, लोकपाल अने लौकांतिक देवो ए बधा स्वर्गथी च्युत थईने मोक्ष
पामे छे.] ए गाथामां१ कहेलां पदो तथा आगमनिषिद्ध अन्य पदो छोडीने, भवनाशक
निजशुद्धात्मभावनाथी रहित वर्ततो थको अने भव – उत्पादक मिथ्यात्व – रागादिभावना
सहित वर्ततो थको आ जीव अनंतवार जन्म्यो अने मर्यो छे. — ए रीते ‘भवसंसार’
जाणवो.
हवे, भावसंसारनुं कथन करवामां आवे छे. ते आ प्रमाणेः — सर्वजघन्य
प्रकृतिबंध अने प्रदेशबंधनां निमित्तभूत, सर्वजघन्य मन - वचन - कायाना परिस्पंदरूप,
श्रेणीना असंख्यातमा भागप्रमाण, चार स्थानमां पतित एवां सर्वजघन्य योगस्थानो होय
छे. तेवी ज रीते सर्वोत्कृष्ट प्रकृतिबंध अने प्रदेशबंधनां निमित्तभूत, सर्वोत्कृष्ट मन - वचन
- कायाना व्यापाररूप, तेने योग्य श्रेणीना असंख्यातमा भागप्रमाण, चार स्थानोमां पतित
एवां सर्वोत्कृष्ट योगस्थानो होय छे. तेवी ज रीते सर्वजघन्य स्थितिबंधनां निमित्तभूत,
सर्वजघन्य कषाय – अध्यवसायनां स्थान तेने योग्य असंख्यात लोकप्रमाण अने
षट्स्थानपतित होय छे. तेमज सर्वोत्कृष्ट स्थितिबंधनां निमित्तभूत, सर्वोत्कृष्ट कषाय –
अध्यवसायनां स्थानो पण असंख्यात लोकप्रमाण अने षट्स्थानपतित होय छे. ते ज प्रमाणे
सर्वजघन्य अनुभागबंधनां निमित्तभूत, सर्वजघन्य अनुभाग – अध्यवसायनां स्थानो
तच्छ चुदा णिव्वुदिं जंति ।१।’’ इति गाथाकथितपदानि तथागमनिषिद्धान्यन्यपदानि च त्यक्त्वा
भवविध्वंसकनिजशुद्धात्मभावनारहितो भवोत्पादकमिथ्यात्वरागादिभावनासहितश्च सन्नयं
जीवोऽनन्तवारान् जीवितो मृतश्चेति भवसंसारो ज्ञातव्यः ।
अथ भावसंसारः कथ्यते । तद्यथा — सर्वजघन्यप्रकृतिबन्धप्रदेशबन्धनिमित्तानि
सर्वजघन्यमनोवचनकायपरिस्पन्दरूपाणि श्रेण्यसंख्येयभागप्रमितानि चतुःस्थानपतितानि
सर्वजघन्ययोगस्थानानि भवन्ति तथैव सर्वोत्कृष्टप्रकृतिबन्धप्रदेशबन्धनिमित्तानि सर्वोत्कृष्ट-
मनोवचनकायव्यापाररूपाणि तद्योग्यश्रेण्यसंख्येयभागप्रमितानि चतुःस्थानपतितानि सर्वोत्कृष्ट-
योगस्थानानि च भवन्ति । तथैव सर्वजघन्यस्थितिबन्धनिमित्तानि सर्वजघन्यकषायाध्यवसाय-
स्थानानि तद्योग्यासंख्येयलोकप्रमितानि षट्स्थानपतितानि च भवन्ति । तथैव च
सर्वोत्कृष्टस्थितिबंधनिमित्तानि सर्वोत्कृष्टकषायाध्यवसायस्थानानि तान्यप्यसंख्येयलोकप्रमितानि
१. मूळाचार अ. – १२ गाथा १४२.
१२० ]
बृहद् – द्रव्यसंग्रह