सुद्धणया’’ इति वचनाच्छुद्धनिश्चयेन नास्ति त्रयं, मुक्तजीवे पुनः सर्वथैव नास्ति, इति
हेतोरशुद्धत्वं भण्यते । तत्र शुद्धाशुद्धपारिणामिकमध्ये शुद्धपारिणामिकभावो ध्यानकाले ध्येयरूपो
भवति ध्यानरूपो न भवति, कस्मात् ध्यानपर्यायस्य विनश्वरत्वात्, शुद्धपारिणामिकस्तु
द्रव्यरूपत्वादविनश्वरः, इति भावार्थः । औपशमिकक्षायोपशमिकक्षायिकसम्यक्त्वभेदेन त्रिधा
सम्यक्त्वमार्गणा मिथ्यादृष्टिसासादनमिश्रसंज्ञविपक्षत्रयभेदेन सह षड्विधा ज्ञातव्या ।१२।
संज्ञित्वासंज्ञित्वविसदृशपरमात्मस्वरूपाद्भिन्ना संज्ञ्यसंज्ञिभेदेन द्विधा संज्ञिमार्गणा ।१३।
आहारकानाहारकजीवभेदेनाहारकमार्गणापि द्विधा ।१४। इति चतुर्दशमार्गणास्वरूपं ज्ञातव्यम् ।
एवं ‘पुढविजलतेयवाऊ’’ इत्यादिगाथाद्वयेन, तृतीयगाथापादत्रयेण च ‘‘गुणजीवापज्जत्ती पाणा
सण्णा य मग्गणाओय । उवओगोवि य कमसो वीसं तु परूवणा भणिया ।१।’’ इति
गाथाप्रभृतिकथितस्वरूपं धवलजयधवलमहाधवलप्रबन्धाभिधानसिद्धान्तत्रयबीजपदं सूचितम् ।
वचनथी शुद्ध निश्चयनयनी अपेक्षाए (संसारी जीवोमां) ए त्रणे भाव नथी अने मुक्त
जीवमां तो सर्वथा नथी, ए हेतुथी अशुद्धपणुं कहेवाय छे. त्यां शुद्ध अने अशुद्ध
पारिणामिकभावमांथी १शुद्धपारिणामिकभाव ध्यानना काळे ध्येयरूप होय छे, ध्यानरूप होतो
नथी, कारण के ध्यानपर्याय विनश्वर छे अने शुद्ध पारिणामिकभाव तो द्रव्यरूप होवाथी
अविनश्वर छे. आम भावार्थ छे.
औपशमिक, क्षायोपशमिक अने क्षायिक सम्यक्त्वना भेदथी त्रण प्रकारनी सम्यक्त्व-
मार्गणा — मिथ्यादर्शन, सासादन अने मिश्र ए त्रण विपरीत भेदसहित — छ प्रकारनी
जाणवी. १२. संज्ञी अने असंज्ञीपणाथी विसद्रश एवा परमात्मस्वरूपथी भिन्न
संज्ञीमार्गणा संज्ञी अने असंज्ञीना भेदथी बे प्रकारनी छे. १३. आहारक अने अनाहारक
जीवोना भेदथी आहारमार्गणा पण बे प्रकारनी छे. १४.
ए रीते चौद मार्गणानुं स्वरूप जाणवुं.
आ रीते
‘‘पुढविजलतेयवाऊ’’ इत्यादि बे गाथाथी अने त्रीजी गाथाना त्रण पादथी
ग्रंथकारे धवल - जयधवल - महाधवलप्रबंध नामना त्रण सिद्धांतग्रंथोना बीजपदने सूचित कर्युं
छे – के जेनुं स्वरूप (जे बीजपदनुं स्वरूप) ‘‘गुणजीवापज्जत्ती पाणा सण्णा य मग्गणाओय ।
उवओगोवि य कमसो वीसं तु परूवणा भणिया ।’’ गुणस्थान, जीवसमास, पर्याप्ति, प्राण, संज्ञा,
चौद मार्गणा अने उपयोगथी – एम क्रमपूर्वक वीश प्ररूपणा२ कही छे.)’’ ए
१. त्रणे काळे शुद्धता प्रगट करवा माटे आ द्रव्यरूप शुद्ध पारिणामिकभाव आश्रय करवा योग्य छे.
२. गोम्मटसार जीवकांड गाथा – २.
४६ ]
बृहद् – द्रव्यसंग्रह