निष्कर्म्माणः अष्टगुणाः किंचिदूनाः चरमदेहतः सिद्धाः ।
लोकाग्रस्थिताः नित्याः उत्पादव्ययाभ्यां संयुक्ताः ।।१४।।
व्याख्या — ‘सिद्धा’ सिद्धा भवन्तीति क्रियाध्याहारः । किं विशिष्टाः ? ‘‘णिक्कम्मा
अट्ठगुणा किंचूणा चरमदेहदो’’ निष्कर्माणोऽष्टगुणाः किञ्चिदूनाश्चरमदेहतः सकाशादिति
सूत्रपूर्वार्द्धेन सिद्धस्वरूपमुक्तम् । ऊर्ध्वगमनं कथ्यते ‘लोयग्गठिदा णिच्चा उप्पादवएहिं
संजुत्ता’’ ते च सिद्धा लोकाग्रस्थिता नित्या उत्पादव्ययाभ्यां संयुक्ताः । अतो
विस्तरः — कर्मारिविध्वंसकस्वशुद्धात्मसंवित्तिबलेन ज्ञानावरणादिमूलोत्तरगतसमस्तकर्मप्रकृति-
विनाशकत्वादष्टकर्मरहिताः ‘‘सम्मत्तणाणदंसणवीरियसुहुमं तहेव अवगहणं । अगुरुलहुअव्वबाहं
अट्ठगुणा होंति सिद्धाणं ।१। इति गाथाकथितक्रमेण तेषामष्टकर्मरहितानामष्टगुणाः कथ्यन्ते ।
गाथा १४
गाथार्थः — सिद्ध भगवान कर्मोथी रहित छे, आठ गुणोना धारक छे, अंतिम
शरीरथी कांईक न्यून (ओछा) आकारवाळा छे, लोकना अग्रभागे स्थित छे, नित्य छे अने
उत्पाद - व्ययथी युक्त छे.
टीकाः — ‘‘सिद्धा’’ सिद्धो होय छे. ए रीते अहीं ‘भवन्ति’ (होय छे)’’ क्रिया
अध्याहार छे. केवा होय छे? ‘‘णिकम्मा अट्ठगुणाः किंचूणा चरमदेहदो’’ कर्मोथी रहित, आठ
गुणोथी सहित, अंतिम शरीरथी कांईक न्यून एवा सिद्ध छे – होय छे; ए प्रमाणे गाथाना
पूर्वार्धथी सिद्धोनुं स्वरूप कह्युं. हवे, तेमनो ऊर्ध्वगमन स्वभाव कहेवामां आवे छेः
‘‘लोयग्गठिदा णिच्चा उप्पादवएहिं संजुत्ता’’ ते सिद्ध भगवंतो लोकना अग्रभागमां स्थित छे,
नित्य छे अने उत्पाद - व्ययथी संयुक्त छे.
हवे विस्तार कहेवामां आवे छेः — कर्मशत्रुओना विध्वंसक स्वशुद्धात्मानी संवित्तिना
(संवेदनना) बळथी ज्ञानावरणादि मूळ अने उत्तर समस्त कर्मप्रकृतिओनो विनाश करवाने
कारणे सिद्धभगवान आठ कर्मथी रहित छे. ‘‘सम्मत्तणाणदंसणवीरियसुहुमं तहेव अवगहणं ।
अगुरुलहुअव्वबाहं अट्ठगुणा होंति सिद्धाणं ।१। (सम्यक्त्व, ज्ञान, दर्शन, वीर्य, सूक्ष्मत्व,
अवगाहन, अगुरुलघु अने अव्याबाध — ए आठ गुणो सिद्धोने होय छे)’’ ए गाथामां१
कहेला क्रमपूर्वक, आठ कर्मरहित एवा ते सिद्धोना आठ गुणो कहेवामां आवे छे.
१. वसुनन्दी श्रावकाचार गाथा-५३७
४८ ]
बृहद् – द्रव्यसंग्रह