वाताहतार्कतूलवत्सर्वदैव भ्रमणमेव स्यान्न च तथा तस्मादगुरुलघुत्वगुणोऽभिधीयते । सहज-
शुद्धस्वरूपानुभवसमुत्पन्नरागादिविभावरहितसुखामृतस्य यदेकदेशसंवेदनं कृतं पूर्वं तस्यैव फल-
भूतमव्याबाधमनन्तसुखं भण्यते । इति मध्यमरुचिशिष्यापेक्षया सम्यक्त्वादिगुणाष्टकं भणितम् ।
विस्तररुचिशिष्यं प्रति पुनर्विशेषभेदनयेन निर्गतित्वं, निरिन्द्रियत्वं, निष्कायत्वं, निर्योगत्वं,
निर्वेदत्वं, निष्कषायत्वं, निर्नामत्वं, निर्गोत्रत्वं, निरायुषत्वमित्यादिविशेषगुणास्तथैवास्तित्व-
वस्तुत्वप्रमेयत्वादिसामान्यगुणाः स्वागमाविरोधेनानन्ता ज्ञातव्याः । संक्षेपरुचिशिष्यं प्रति
पुनर्विवक्षिताभेदनयेनानन्तज्ञानादिचतुष्टयम्, अनन्तज्ञानदर्शनसुखत्रयं, केवलज्ञानदर्शनद्वयं,
साक्षादभेदनयेन शुद्धचैतन्यमेवैको गुण इति । पुनरपि कथंभूताः सिद्धाः ? चरमशरीरात्
किञ्चिदूना भवन्ति । तत् किञ्चिदूनत्वं शरीरोपाङ्गजनितनासिकादिछिद्राणामपूर्णत्वे सति
यस्मिन्नेव क्षणे सयोगिचरमसमये त्रिंशत्प्रकृति – उदयविच्छेदमध्ये शरीरोपाङ्गनामकर्मविच्छेदो
जातस्तस्मिन्नेव क्षणे जातमिति ज्ञातव्यम् । कश्चिदाह — यथा प्रदीपस्य भाजनाद्यावरणे गते
७. सहजशुद्धस्वरूप – अनुभवथी उत्पन्न, रागादि विभावरहित सुखामृतनुं एकदेश संवेदन
जे पहेला कर्युं हतुं तेना ज फळीभूत ‘अव्याबाध अनंतसुख’ कहेवामां आवे छे. ८. ए
प्रमाणे मध्यमरुचिवाळा शिष्य माटे सम्यक्त्वादि आठ गुणोनुं कथन कर्युं.
विस्ताररुचि शिष्यने माटे विशेष भेदनये निर्गतित्व (गतिरहितपणुं) निरिन्द्रियत्व
(इन्द्रियरहितपणुं), निष्कायत्व (शरीररहितपणुं), निर्योगत्व (योगरहितपणुं), निर्वेदत्व
(वेदरहितपणुं), निष्कषायत्व (कषायरहितपणुं), निर्नामत्व (नामरहितपणुं), निर्गोत्रत्व
(गोत्ररहितपणुं), निरायुषत्व (आयुष्यरहितपणुं) — इत्यादि विशेष गुणो तेमज अस्तित्व,
वस्तुत्व, प्रमेयत्वादि सामान्य गुणो स्व - आगमथी अविरोधपणे (जैनागम अनुसार) अनंत
जाणवा.
संक्षेपरुचि शिष्य माटे विवक्षित अभेदनये (सिद्धने) अनंतज्ञान आदि चार गुण
अथवा अनंतज्ञान, अनंतदर्शन अने अनंतसुख ए त्रण गुण अथवा केवळज्ञान अने
केवळदर्शन ए बे गुण छे; साक्षात् अभेदनयथी शुद्धचैतन्य ज एक गुण छे.
वळी ते सिद्धो केवा छे? चरम (अंतिम) शरीरथी कांईक न्यून छे. ते किंचित् न्यूनपणुं
छे ते, शरीर - उपांगजनित नासिकादि छिद्रो अपूर्ण होवाथी जे क्षणे सयोगी गुणस्थानना
चरम समये त्रीस प्रकृतिओना उदयनो नाश थयो, तेमां शरीरोपांग नामकर्मनो पण नाश
थयो ते ज क्षणे थई गयुं एम जाणवुं. कोई शंका करे के — जेम दीवाने ढांकनार पात्र आदि
५० ]
बृहद् – द्रव्यसंग्रह