नयविभागेन नवाधिकारैजीवद्रव्यं ज्ञातव्यम् अथवा तदेव बहिरात्मान्तरात्मपरमात्मभेदेन त्रिधा
भवति । तद्यथा — स्वशुद्धात्मसंवित्तिसमुत्पन्नवास्तवसुखात्प्रतिपक्षभूतेनेन्द्रियसुखेनासक्तो
बहिरात्मा, तद्विलक्षणोऽन्तरात्मा । अथवा देहरहितनिजशुद्धात्मद्रव्यभावनालक्षणभेदज्ञान-
रहितत्वेन देहादिपरद्रव्येष्वेकत्वभावनापरिणतो बहिरात्मा, तस्मात्प्रतिपक्षभूतोऽन्तरात्मा । अथवा
हेयोपादेयविचारकचित्तं, निर्दोषपरमात्मनो भिन्न रागादयो दोषाः, शुद्धचैतन्यलक्षण आत्मा,
इत्युक्तलक्षणेषु चित्तदोषात्मसु त्रिषु वीतरागसर्वज्ञप्रणीतेषु अन्येषु वा पदार्थेषु यस्य
परस्परसापेक्षनयविभाजेन श्रद्धानं ज्ञानं च नास्ति स बहिरात्मा, तस्माद्विसदृशोऽन्तरात्मेति
रूपेण बहिरात्मान्तरात्मनोर्लक्षणं ज्ञातव्यम् । परमात्मलक्षणं कथ्यते — सकलविमलकेवलज्ञानेन
येन कारणेन समस्तं लोकालोकं जानाति व्याप्नोति तेन कारणेन विष्णुर्भण्यते ।
परमब्रह्मसंज्ञनिजशुद्धात्मभावनासमुत्पन्नसुखामृततृप्तस्य सत उर्वशीरम्भातिलोत्तमाभिर्देव-
कन्याभिरपि यस्य ब्रह्मचर्यव्रतं न खण्डितं स परमब्रह्म भण्यते । केवलज्ञानादिगुणैश्वर्ययुक्तस्य
ए रीते नयविभागथी नव अधिकारो द्वारा जीवद्रव्य जाणवुं.
अथवा ते ज (जीव) बहिरात्मा, अंतरात्मा अने परमात्माना भेदथी त्रण प्रकारनो
छे. ते आ प्रमाणेः — स्वशुद्धात्मसंवित्तिथी उत्पन्न वास्तविक सुखथी प्रतिपक्षभूत
इन्द्रियसुखमां आसक्त (जीव) बहिरात्मा छे अने तेनाथी विलक्षण जीव अंतरात्मा छे;
अथवा देहरहित निजशुद्धात्मद्रव्यनी भावना जेनुं लक्षण छे एवा भेदज्ञानथी रहित होवाथी
देहादि परद्रव्योमां एकत्वभावनारूप परिणमेलो जीव बहिरात्मा छे, तेनाथी प्रतिपक्षभूत
अंतरात्मा छे. अथवा हेय अने उपादेयनो विचार करनारुं ‘चित्त’, निर्दोष परमात्माथी
भिन्न रागादि ‘दोष’ अने शुद्धचैतन्यलक्षण ‘आत्मा’; — ए त्रणनां तथा वीतराग
– सर्वज्ञप्रणीत अन्य पदार्थोनां जेने परस्पर सापेक्ष नयविभागथी श्रद्धान अने ज्ञान नथी
ते बहिरात्मा छे, तेनाथी विरुद्ध अंतरात्मा छे — ए रीते बहिरात्मा अने अंतरात्मानुं
लक्षण जाणवुं.
(हवे) परमात्मानुं लक्षण कहेवामां आवे छेः — जेथी सकळविमळ केवळज्ञानवडे
समस्त लोकालोकने जाणे छे — व्यापे छे, तेथी ‘विष्णु’ कहेवाय छे. परमब्रह्म नामक
निजशुद्धात्मानी भावनाथी उत्पन्न सुखामृतवडे तृप्त होवाथी उर्वशी, रंभा, तिलोत्तमा वगेरे
देवकन्याओ वडे पण जेमनुं ब्रह्मचर्यव्रत खंडित थतुं नथी, ते ‘परमब्रह्म’ कहेवाय छे.
केवळज्ञानादि गुणरूपी ऐश्वर्यथी सहित होवाने लीधे देवेन्द्रादि पण ते पदनी अभिलाषा
षड्द्रव्य-पंचास्तिकाय अधिकार [ ५३