मनुष्यादिप्रतिबिम्बरूपा च छाया विज्ञेया । उद्योतश्चंद्रविमाने खद्योतादितिर्यग्जीवेषु च भवति ।
आतप आदित्यविमाने अन्यत्रापि सूर्यकांतमणिविशेषादौ पृथ्वीकाये ज्ञातव्यः । अयमत्रार्थः
— यथा जीवस्य शुद्धनिश्चयेन स्वात्मोपलब्धिलक्षणे सिद्धस्वरूपे स्वभावव्यञ्जनपर्याये
विद्यमानेऽप्यनादिकर्मबंधवशात् स्निग्धरूक्षस्थानीयरागद्वेषपरिणामे सति स्वाभाविकपरमानंदैक-
लक्षणस्वास्थ्यभावभ्रष्ट नरनारकादिविभावव्यञ्जनपर्याया भवन्ति तथा पुद्गलस्यापि निश्चयनयेन
शुद्धपरमाण्ववस्थालक्षणे स्वभावव्यञ्जनपर्याये सत्यपि स्निग्धरूक्षत्वाद्बंधो भवतीति
वचनाद्रागद्वेषस्थानीयबंधयोग्यस्निग्धरूक्षत्वपरिणामे सत्युक्तलक्षणाच्छब्दादन्येऽपि आगमोक्त-
लक्षणाआकुञ्चनप्रसारणदधिदुग्धादयो विभावव्यञ्जनपर्याया ज्ञातव्याः । एवमजीवाधिकारमध्ये
पूर्वसूत्रोदितरूपादिगुणचतुष्टययुक्तस्य तथैवात्र सूत्रोदितशब्दादिपर्यायसहितस्य संक्षेपेणाणुस्कंध-
भेदभिन्नस्य पुद्गलद्रव्यस्य व्याख्यानमुख्यत्वेन प्रथमस्थले गाथाद्वयं गतम् ।।१६।।
वृक्षादिना आश्रयथी थनार तथा मनुष्यादिना पडछायारूप जे छे तेने छाया जाणवी.
चंद्रना विमानमां तथा आगिया वगेरे तिर्यंच जीवोमां उद्योत होय छे.
सूर्यना विमानमां अने बीजे पण सूर्यकान्त मणि वगेरे विशेष प्रकारना पृथ्वीकायमां
आतप जाणवो.
सारांश ए छे के — जेवी रीते जीवने शुद्धनिश्चयनयथी स्वात्मोपलब्धि जेनुं लक्षण
छे एवा सिद्धस्वरूप स्वभावव्यंजनपर्याय विद्यमान होवा छतां, अनादि कर्मबंधना विशे
स्निग्धरूक्षस्थानीय ( – जेम पुद्गल अने पुद्गल वच्चेना बंधमां स्निग्धरूक्षत्व निमित्तभूत
होय छे तेम जीव - पुद्गलना बंधमां जे निमित्तभूत होय छे एवा – ) राग - द्वेषपरिणाम थतां
स्वाभाविक परमानंद जेनुं एक लक्षण छे एवा स्वास्थ्यभावथी भ्रष्ट नर - नारकादि
विभावव्यंजनपर्यायो थाय छे; तेवी रीते पुद्गलने पण निश्चयनयथी शुद्धपरमाणुरूप अवस्था
जेनुं लक्षण छे एवो स्वभावव्यंजनपर्याय होवा छतां, ‘स्निग्धरूक्षपणाथी बंध थाय छे’ ए
वचनथी राग - द्वेषस्थानीय बंधयोग्य स्निग्धरूक्षत्वपरिणाम थतां, उपर कहेला शब्दादिकथी
अन्य पण, आगमोक्त लक्षणवाळा संकोच - विस्तार, दहीं - दूध वगेरे विभावव्यंजनपर्यायो
जाणवा.
आ रीते अजीव अधिकारने विषे पूर्वसूत्रमां कहेला रूपादि चार गुणयुक्त अने आ
सूत्रमां कहेल शब्दादि पर्यायसहित, अणु अने स्कंधरूप भेदवाळा पुद्गलद्रव्यना
संक्षेपव्याख्याननी मुख्यताथी प्रथम स्थळमां बे गाथाओ पूरी थई. १६.
षड्द्रव्य-पंचास्तिकाय अधिकार [ ६१