निष्क्रियोऽमूर्तो निष्प्रेरकोऽपि धर्मास्तिकायः स्वकीयोपादानकारणेन गच्छतां जीवपुद्गलानां
गतेः सहकारिकारणं भवति । लोकप्रसिद्धदृष्टान्तेन तु मत्स्यादीनां जलादिवदित्यभिप्रायः । एवं
धर्मद्रव्यव्याख्यानरूपेण गाथा गता ।।१७।।
अथाधर्मद्रव्यमुपदिशति : —
ठाणजुदाण अधम्मो पुग्गलजीवाण ठाणसहयारी ।
छाया जह पहियाणं गच्छंता णेव सो धरई ।।१८।।
स्थानयुतानां अधर्म्मः पुद्गलजीवानां स्थानसहकारी ।
छाया यथा पथिकानां गच्छतां नैव सः धरति ।।१८।।
व्याख्या — स्थानयुक्तानामधर्मः पुद्गलजीवानां स्थितेः सहकारिकारणं भवति । तत्र
दृष्टान्तः — छात्रा यथा पथिकानाम् । स्वयं गच्छतो जीवपुद्गलान् स नैव धरतीति ।
अने अप्रेरक होवा छतां पण धर्मद्रव्य, पोताना उपादानकारणथी गति करतां जीव अने
पुद्गलोने गतिमां सहकारी कारण छे — जेम माछलां वगेरेने जळ वगेरे गमनमां सहायक
होवानुं लोकप्रसिद्ध द्रष्टांत छे तेम. आवो अभिप्राय छे.
आ रीते धर्मद्रव्यना व्याख्यानरूपे आ गाथा पूरी थई. १७.
हवे, अधर्मद्रव्य विषे कहे छेः —
गाथा १८
गाथार्थः — स्थितियुक्त पुद्गल अने जीवोने स्थितिमां सहकारी कारण अधर्मद्रव्य
छे; जेम छांयो मुसाफरोने स्थितिमां सहकारी छे तेम. गमन करतां जीव अने पुद्गलोने
अधर्मद्रव्य स्थिर करतुं नथी ज.
टीकाः — स्थितियुक्त पुद्गल अने जीवोने स्थितिमां सहकारी कारण अधर्मद्रव्य
छे. त्यां द्रष्टांतः — जेम छांयो मुसाफरोने स्थितिमां सहकारी कारण छे तेम. स्वयं गति
करतां जीव अने पुद्गलोने ते स्थिर करतुं नथी ज. ते आ रीते — स्वसंवेदनथी उत्पन्न
तिष्ठै पुद्गल जीव सु जबै, थिति – सहकारी होय सु तबै;
छाया जिम पंथीकू जानि, द्रव्य अधर्म, गमन न विभानि. १८.
षड्द्रव्य-पंचास्तिकाय अधिकार [ ६३