व्याख्या — जीवादीनामवकाशदानयोग्यमाकाशं विजानीहि हे शिष्य ! किं विशिष्टं ?
‘‘जेण्हं’’ जिनस्येदं जैनं, जिनेन प्रोक्तं वा जैनम् । तच्च लोकाकाशभेदेन द्विविधमिति । इदानीं
विस्तरः — सहजशुद्धसुखामृतरसास्वादेन परमसमरसीभावेन भरितावस्थेषु केवल-
ज्ञानाद्यनन्तगुणाधारभूतेषु लोकाकाशप्रमितासंख्येयस्वकीयशुद्धप्रदेशेषु यद्यपि निश्चयनयेन
सिद्धास्तिष्ठन्ति, तथाप्युपचरितासद्भूतव्यवहारेण मोक्षशिलायां तिष्ठन्तीति भण्यते
इत्युक्तोऽस्ति । स च ईदृशो मोक्षो यत्र प्रदेशे परमध्यानेनात्मा स्थितः सन् कर्मरहितो भवति,
तत्रैव भवति नान्यत्र । ध्यानप्रदेशे कर्मपुद्गलान् त्यक्त्वा ऊर्ध्वगमनस्वभावेन गत्वा मुक्तात्मानो
यतो लोकाग्रे तिष्ठन्तीति तत उपचारेण लोकाग्रमपि मोक्षः प्रोच्यते, यथा
तीर्थभूतपुरुषसेवितस्थानमपि भूमिजलादिरूपमुपचारेण तीर्थं भवति । सुखबोधार्थं कथितमास्ते ।
यथा तथैव सर्वद्रव्याणि यद्यपि निश्चयनयेन स्वकीयप्रदेशेषु तिष्ठन्ति
तथाप्युपचरितासद्भूतव्यवहारेण लोकाकाशे तिष्ठन्तीत्यभिप्रायो भगवतां श्री नेमिचंद्र-
सिद्धान्तदेवानामिति ।।१९।।
टीकाः — हे शिष्य! जीवादिने अवकाश आपवानी योग्यता जेनामां छे तेने
जिनेन्द्रकथित आकाशद्रव्य जाण. ते लोक अने अलोकरूप आकाशना भेदथी बे
प्रकारनुं छे.
हवे, एनो विस्तार कहेवामां आवे छेः — सहज शुद्ध सुखामृतरसना
आस्वादवाळा परमसमरसीभावथी भरितावस्थ, केवळज्ञानादि अनंतगुणना आधाररूप,
लोकाकाशप्रमाण असंख्यात निज शुद्धप्रदेशोमां जोके निश्चयनयथी सिद्ध भगवंतो रहे
छे, तोपण उपचरित असद्भूत व्यवहारनयथी ‘सिद्ध भगवान मोक्षशिला उपर रहे
छे’ एम कहेवाय छे; ए प्रमाणे पहेलां कहेवायुं छे. आवो मोक्ष जे प्रदेशमां
परमध्यान वडे आत्मा स्थिर थईने कर्मरहित थाय छे, त्यां ज थाय छे, बीजे नहि;
ध्यान करवाना स्थानमां कर्मपुद्गलोने छोडीने ऊर्ध्वगमन स्वभावथी गति करीने
मुक्तात्माओ लोकाग्रे स्थिर थाय छे, तेथी उपचारथी लोकना अग्रभागने पण मोक्ष
कहेवाय छे. तीर्थस्वरूप पुरुषे सेवेलुं भूमि – जळादिरूप स्थान पण उपचारथी तीर्थ
(कहेवाय) छे. आम सहेलाईथी बोध थवा माटे कहेवाय छे. तेवी ज रीते सर्व द्रव्यो,
जोके निश्चयनयथी पोताना प्रदेशोमां रहे छे तोपण, उपचरित असद्भूत व्यवहारनयथी
लोकाकाशमां रहे छे. आम, भगवान श्री नेमिचन्द्र सिद्धांतिदेवनो अभिप्राय
जाणवो. १९.
षड्द्रव्य-पंचास्तिकाय अधिकार[ ६५
9