Bruhad Dravya Sangrah-Gujarati (Devanagari transliteration). Gatha: 21 : Kaldravyana Abhavaroop Manyatanu Khandan.

< Previous Page   Next Page >


Page 70 of 272
PDF/HTML Page 82 of 284

 

background image
कालरूपेण भाव्यम् इन्धनाग्निसहकारिकारणोत्पन्नस्यौदनपर्यायस्य तन्दुलोपादानकारणवत्,
अथ कुम्भकारचक्रचीवरादिबहिरंगनिमित्तोत्पन्नस्य मृण्मयघटपर्यायस्य मृत्पिण्डोपादानकारणवत्,
अथवा नरनारकादिपर्यायस्य जीवोपादानकारणवदिति
तदपि कस्मादुपादानकारणसदृशं कार्यं
भवतीति वचनात् अथ मतं ‘‘समयादिकालपर्यायाणां कालद्रव्यमुपादानकारणं न भवति;
किन्तु समयोत्पत्तौ मन्दगतिपरिणतपुद्गलपरमाणुस्तथा निमेषकालोत्पत्तौ नयनपुटविघटनं,
तथैव घटिकाकालपर्यायोत्पत्तौ घटिकासामग्रीभूतजलभाजनपुरुषहस्तादिव्यापारो, दिवसपर्याये
तु दिनकरबिम्बमुपादानकारणमिति
’’ नैवम् यथा तन्दुलोपादानकारणोत्पन्नस्य सदोदन-
पर्यायस्य शुक्लकृष्णादिवर्णा, सुरभ्यसुरभिगन्धस्निग्धरूक्षादिस्पर्शमधुरादिरसविशेषरूपा
गुणा दृश्यन्ते तथा पुद्गलपरमाणुनयनपुटविघटनजलभाजनपुरुषव्यापारादिदिनकरबिम्बरूपैः
पुद्गलपर्यायैरुपादानभूतैः समुत्पन्नानां समयनिमिषघटिकादिकालपर्यायाणामपि
शुक्लकृष्णादिगुणाः प्राप्नुवन्ति, न च तथा
उपादानकारणसदृशं कार्यमिति वचनात् किं
द्रव्य ते पण काळरूप होवुं जोईए. इंधन, अग्नि आदि सहकारी कारणथी उत्पन्न भातरूप
पर्यायना उपादानकारण चोखानी जेम, कुंभार, चाक, दोरी आदि बहिरंग निमित्तथी उत्पन्न
माटीना घटपर्यायना उपादानकारण माटीना पिंडानी जेम. अथवा नर
- नारकादि पर्यायना
उपादानकारण जीवनी जेम समय, घडी आदि काळनुं उपादानकारण काळद्रव्य होवुं जोईए.
ते पण शा माटे? ‘उपादानकारणना जेवुं ज कार्य थाय छे’ एवुं वचन होवाथी.
हवे, एम मानवामां आवे के, ‘‘समय आदि काळना पर्यायोनुं उपादानकारण
काळद्रव्य नथी, परंतु समयरूप पर्यायनी उत्पत्तिमां मंदगतिपरिणत पुद्गलपरमाणु,
निमेषरूप पर्यायनी उत्पत्तिमां आंखोनुं मींचावुं अने ऊघडवुं, घडीरूप काळपर्यायनी
उत्पत्तिमां घडीनी सामग्रीरूप पाणीनो वाटको, माणसना हाथ आदिनो व्यापार अने
दिवसरूप पर्यायनी उत्पत्तिमां सूर्यनुं बिंब उपादानकारण छे.’’ पण एम नथी. जो एम
होय तो, जेम चावलरूप उपादानकारणथी उत्पन्न थयेल भातरूप पर्यायमां सफेद, कृष्ण
वगेरे रंग, सारी के नरसी गंध, स्निग्ध के रूक्षादि स्पर्श, मधुर वगेरे रस इत्यादि
विशेष गुणो देखाय छे, तेम पुद्गलपरमाणु, आंखोनुं मींचावुं-ऊघडवुं, पाणीनो कटोरो
अने मनुष्यनो व्यापार आदि, तथा सूर्यबिंबरूप उपादानभूत पुद्गलपर्यायोथी उत्पन्न
समय, निमिष, घडी, दिवस आदि काळपर्यायोमां पण सफेद, कृष्ण आदि गुणो प्राप्त
थवा जोईए! पण तेम थतुं नथी. कारण के, उपादानकारण समान कार्य थाय छे; एवुं
वचन छे.
७० ]
बृहद्द्रव्यसंग्रह