prashna — he bhagavAn! joke kathanchit pariNAmIpaNAnA baLathI, bhedapradhAn
paryAyArthikanayathI nav padArtho ane sAt tattvo siddha thayAn, topaN temanAthI shun prayojan
chhe? jevI rIte abhedanayathI puNya ane pApapadArthano antarbhAv sAt tattvomAn thayo tevI
ja rIte visheSh abhedanayanI vivakShAmAn AsravAdi padArthono paN jIv ane ajIv e
be dravyomAn antarbhAv karavAmAn AvatAn, jIv ane ajIv e be padArtho ja siddha thAy
chhe! e shankAno parihAr kare chhe — hey ane upAdey tattvanun parignAn karAvavArUp prayojan
mATe AsravAdi padArthonun vyAkhyAn karavA yogya chhe. te ja kahe chhe akShay – anant sukh
te upAdeyatattva chhe, tenun kAraN mokSha chhe, mokShanun kAraN samvar ane nirjarA — e be chhe,
tenun kAraN vishuddha gnAnadarshanasvabhAvI nijAtmatattvanAn samyak shraddhA – gnAn – anucharaNarUp
lakShaNavALun 1nishchayaratnatrayasvarUp ane tenun 2sAdhak vyavahAraratnatrayarUp chhe. have, heyatattva
kahevAmAn Ave chhe — AkuLatA utpanna karanArun narakagati Adinun dukh ane nishchayathI
indriyajanit sukh heyatattva chhe. tenun kAraN sansAr chhe, sansAranun kAraN Asrav ane bandh —
पुण्यपापयोरास्रवपदार्थस्य, बन्धपदार्थस्य वा मध्ये अन्तर्भावविवक्षया सप्ततत्त्वानि भण्यन्ते । हे
भगवन् ! यद्यपि कथंचित्परिणामित्वबलेन भेदप्रधानपर्यायार्थिकनयेन नवपदार्थाः सप्ततत्त्वानि
वा सिद्धानि तथापि तैः किं प्रयोजनम् । यथैवाभेदनयेन पुण्यपापपदार्थद्वयस्यान्तर्भावो
जातस्तथैव विशेषाभेदनयविवक्षायामास्रवादिपदार्थानामपि जीवाजीवद्वयमध्येऽन्तर्भावे कृते
जीवाजीवौ द्वावेव पदार्थाविति । तत्र परिहार : — हेयोपादेयतत्त्वपरिज्ञानप्रयोजनार्थ-
मास्रवादिपदार्थाः व्याख्येया भवन्ति । तदेव कथयति — उपादेयतत्त्वमक्षयानन्तसुखं, तस्य
कारणं मोक्षः, मोक्षस्य कारणं संवरनिर्जराद्वयं, तस्य कारणं विशुद्धज्ञानदर्शन-
स्वभावनिजात्मतत्त्वसम्यक्श्रद्धानज्ञानानुचरणलक्षणं निश्चयरत्नत्रयस्वरूपं, तत्साधकं
व्यवहाररत्नत्रयरूपं चेति । इदानीं हेयतत्त्वं कथ्यते — आकुलत्वोत्पादकं नारकादिदुःखं
निश्चयेनेन्द्रियसुखं च हेयतत्त्वम् । तस्य कारणं संसार; संसारकारणमास्रवबन्धपदार्थद्वयं, तस्य
1. AtmAshrit nishchayanay chhe. [juo, shrI samayasAr gAthA 272nI shrI AtmakhyAti TIkA.]
2. ahIn, ‘sAdhak’ kahyun chhe te ‘bhinna sAdhak’nA arthamAn samajavun. bhinna sAdhya – sAdhanapaNun chhe te vAstavik
sAdhyasAdhanapaNun nathI, mAtra upacharit chhe. [juo, shrI panchAstikAy sangrah pRuShTha 233 (bhinna
sAdhyasAdhanabhAv); shrI samayasAr gAthA 414 nI tAtparyavRutti TIkA [bahirang sahakArI kAraN (arthAt
nimitta); shrI mokShamArga prakAshak pRuShTha 253 (je mokShamArga to nathI, parantu mokShamArganun nimitta chhe vA
sahachArI chhe; tene upachArathI mokShamArga kahIe te vyavahAramokShamArga chhe.)]
92 ]
bRuhad – dravyasangrah