karavAmAn kAraN – AvAn lakShaNovALo paramAtmA1 chhe. tenA svabhAvabhAvathI1 utpanna je
shuddhachetanapariNAm chhe te bhAvasamvar chhe. ane je, kAraNarUp bhAvasamvarathI utpanna thayel
kAryarUp navAn dravyakarmonA Agamanano abhAv, te dravyasamvar chhe.
have, samvaranA viShayamAn nayavibhAganun kathan kare chhe — mithyAtva guNasthAnathI
mAnDIne kShINakaShAy guNasthAn sudhI upar upar mandapaNun hovAthI tAratamyatAthI ashuddha nishchay
varte chhe. temAn guNasthAnanA bhedathI shubh, ashubh ane shuddha anuShThAnarUp (AcharaNarUp) traN
prakAranA upayogano vyApAr hoy chhe. te kahevAmAn Ave chhe — mithyAdraShTi, sAsAdan ane
mishra — e traN guNasthAnomAn upar upar mandapaNe ashubh upayog hoy chhe. tenAthI AgaL
asanyat samyagdraShTi, shrAvak ane pramattasanyat e traN guNasthAnomAn2 paramparAe
shuddhopayogano sAdhak upar upar tAratamyatAthI shubhopayog hoy chhe. tyArapachhI apramattathI
शुद्धचेतनपरिणामः स भावसंवरो भवति । यस्तु भावसंवरात्कारणभूतादुत्पन्नः कार्यभूतो
नवतरद्रव्यकर्मागमनाभावः स द्रव्यसंवर इत्यर्थः ।
अथ संवरविषयनयविभागः कथ्यते । तथाहि — मिथ्यादृष्टयादिक्षीणकषाय-
पर्यन्तमुपर्युपरि मन्दत्वात्तारतम्येन तावदशुद्धनिश्चयो वर्त्तते । तस्य मध्ये पुनर्गुणस्थानभेदेन
शुभाशुभशुद्धानुष्ठानरूपउपयोगत्रयव्यापारस्तिष्ठति । तदुच्यते — मिथ्यादृष्टिसासादनमिश्र-
गुणस्थानेषूपर्युपरि मन्दत्वेनाशुभोपयोगो वर्तते, ततोऽप्यसंयतसम्यग्दृष्टिश्रावकप्रमत्तसंयतेषु
पारम्पर्येण शुद्धोपयोगसाधक उपर्युपरि तारतम्येन शुभोपयोगो वर्तते, तदनन्तरमप्रमत्तादि-
1. shuddhachaitanyasvarUp trikALadhruvagnAyakasvabhAv AtmA je shrI samayasAr gAthA 6 mAn kahyo chhe, tenI A
vistAramay vyAkhyA chhe. te trikAL shuddhasvarUp sadA Ashray karavA yogya hovAthI sarva prakAre upAdey
chhe.
2. jyAn chAritraguNanI Anshik shuddhi hoy tyAn tenI sAthe vartatA shubhopayogane paramparAe shuddhopayogano sAdhak
kahevAmAn Ave chhe. chothe, pAnchame ane chhaThThe guNasthAne tenI bhUmikA anusAr shuddhi hoy chhe. juo,
chhaThThA guNasthAn dhArak munisambandhI pravachanasAr gAthA 245 – 246 banne AchAryonI TIkA.
shrI pravachanasAr gAthA 247nI shrI jayasenAchAryadev kRut TIkAmAn muninI apekShAe ‘शुद्धोपयोगसाधके
शुभोपयोगे’ shabdo kahyA chhe. ahIn (shrI dravyasangrahanI TIkAmAn) to chothe, pAnchame ane chhaThThe — em traNe
guNasthAne ‘shuddhopayogasAdhak shubhopayog’ kahel chhe; tethI taddan spaShTa thAy chhe ke, e traNe guNasthAne
Anshik shuddha pariNati hoy ja chhe; kAraN ke jyAn Anshik shuddhi na hoy tyAn vartatA shubhopayogamAn
shuddhopayoganA sAdhakapaNAno Arop paN ghaTato nathI.
108 ]
bRuhad – dravyasangrah