kShINakaShAy sudhInA chha guNasthAnomAn jaghanya, madhyam ane utkRuShTa bhedathI vivakShit ekadesh
shuddhanayarUp shuddhopayog hoy chhe. tyAn mithyAdraShTi (pratham) guNasthAnomAn to samvar hoto
nathI, sAsAdan vagere guNasthAnomAn ‘mithyAdraShTi pratham guNasthAnamAn soL prakRiti, bIjAmAn
pachIs, trIjAmAn shUnya, chothAmAn das, pAnchamAmAn chAr, chhaThThAmAn chha, sAtamAmAn ek,
AThamAmAn be, trIs ane chAr, navamAmAn pAnch, dasamAmAn soL ane sayogakevaLI
(teramA)mAn ek prakRitinI bandh vyuchchhitti thAy chhe.1’ A rIte bandhavichchhed tribhangImAn kahyA
pramANe kramathI upar adhikatAthI samvar jANavo.
shankA — ashuddhanishchayamAn mithyAdraShTi Adi guNasthAnomAn (ashubh, shubh ane
shuddha) traN upayoganun vyAkhyAn karyun; tyAn ashuddhanishchayamAn shuddhopayog kevI rIte ghaTe chhe?
uttara — shuddhopayogamAn shuddha – buddha – ekasvabhAvI nijAtmA dhyey hoy chhe; te kAraNe shuddha
dhyeyavALo hovAthI, shuddha avalambanavALo hovAthI ane shuddhAtmasvarUpano sAdhak hovAthI
shuddhopayog siddha thAy chhe. ane te ‘samvar’ shabdathI vAchya shuddhopayog sansAranA kAraNabhUt
mithyAtva rAgAdi ashuddhaparyAyanI jem ashuddha nathI hoto tathA tenA phaLarUp kevaLagnAnarUp
shuddhaparyAyanI jem shuddha paN nathI hoto, parantu te ashuddha ane shuddha (banne) paryAyothI
vilakShaN, shuddhAtmAnA anubhavarUp nishchayaratnatrayAtmak, mokShanA kAraNabhUt, ekadesh pragaT,
ekadesh AvaraNarahit — evI trIjI avasthArUp kahevAy chhe.
क्षीणकषायपर्यन्तं जघन्यमध्यमोत्कृष्टभेदेन विवक्षितैकदेशशुद्धनयरूपशुद्धोपयोगो वर्तते । तत्रैवं,
मिथ्यादृष्टिगुणस्थाने तावत् संवरो नास्ति, सासादनादिगुणस्थानेषु ‘‘सोलसपणवीसणभं
दसचउछक्केक्कबन्धवोछिण्णा । दुगतीसचदुरपुव्वेपणसोलस जोगिणो एक्को ।१।’’ इति
बन्धविच्छेदत्रिभङ्गीकथितक्रमेणोपर्युपरि प्रकर्षेण संवरो ज्ञातव्य इति । अशुद्धनिश्चयमध्ये
मिथ्यादृष्टयादिगुणस्थानेषूपयोगत्रयं व्याख्यातं, तत्राशुद्धनिश्चये शुद्धोपयोगः कथं घटते ? इति
चेत्तत्रोत्तरं — शुद्धोपयोगे शुद्धबुद्धैकस्वभावो निजात्मा ध्येयस्तिष्ठति तेन कारणेन
शुद्धध्येयत्वाच्छुद्धावलम्बनत्वाच्छुद्धात्मस्वरूपसाधकत्वाच्च शुद्धोपयोगो घटते । स च
संवरशब्दवाच्यः शुद्धोपयोगः संसारकारणभूतमिथ्यात्वरागाद्यशुद्धपर्यायवदशुद्धो न भवति तथैव
फलभूतकेवलज्ञानलक्षण शुद्धपर्यायवत् शुद्धोऽपि न भवति किन्तु ताभ्यामशुद्धशुद्धपर्यायाभ्यां
विलक्षणं शुद्धात्मानुभूतिरूपनिश्चयरत्नत्रयात्मकं मोक्षकारणमेकदेशव्यक्तिरूपमेकदेशनिरावरणं च
तृतीयमवस्थान्तरंभण्यते ।
1. gommaTasAr karmakAnD gAthA 94.
saptatattva-navapadArtha adhikAr [ 109