bhAgamAn vInTaLAyelo chhe. te lavaN samudra paN tenAthI bamaNA vistAravALA chAr lAkh
yojanapramAN goLAkAre bahAranA bhAgamAn dhAtakIkhanD nAmanA dvIpathI vInTaLAyelo chhe. te
dhAtakIkhanD dvIp paN bAhyabhAgamAn potAnAthI bamaNA vistAravALA ATh lAkh
yojanapramAN goLAkAr kAlodak samudrathI vInTaLAyelo chhe. te kAlodak samudra paN
bAhyabhAgamAn potAnAthI bamaNA vistAravALA soLalAkh yojanapramAN goLAkAr
puShkaradvIpathI vInTaLAyelo chhe. e pramANe bamaNo bamaNo vistAr svayambhUramaNadvIp ane
svayambhUramaN samudra sudhI jANavo. jevI rIte jambUdvIp ek lAkh yojan ane lavaN samudra
be lAkh yojan pahoLo chhe. e banneno saravALo traN lAkh yojan chhe. tenAthI ek lAkh
yojan adhik arthAt chAr lAkh yojan dhAtakIkhanD chhe. tevI ja rIte asankhya dvIp –
samudronA vistArathI ek lAkh yojan adhik vistAr svayambhUramaN samudrano jANavo.
AvA pUrvokta lakShaNovALA asankhya dvIp – samudromAn parvat Adi upar vyantaradevonA
AvAs, nIchenI pRithvInA bhAgamAn bhavan temaj dvIp ane samudra AdimAn pur chhe.
paramAgamamAn kahyA pramANe temanAn bhinna – bhinna lakShaNo chhe. tevI ja rIte kharabhAg ane
pankabhAgamAn rahelA prataranA asankhyAtamA bhAgapramAN asankhya vyantaradevonA AvAs chhe
ane sAt karoD bonter lAkh bhavanavAsI devonAn bhavan akRutrim jin chaityAlayasahit
chhe. A rIte atyant sankShepamAn madhyalokanun vyAkhyAn karyun.
वेष्टितः । सोऽपि लवणसमुद्रस्तद्द्विगुणविस्तारेण योजनलक्षचतुष्टयप्रमाणेन वृत्ताकारेण
बहिर्भागे धातकीखण्डद्वीपेन वेष्टितः । सोऽपि धातकीखण्डद्वीपस्तद्द्विगुणविस्तारेण
योजनाष्टलक्षप्रमाणेन वृत्ताकारेण बहिर्भागे कालोदकसमुद्रेण वेष्टितः । सोऽपि कालोदक-
समुद्रस्तद्द्विगुणविस्तारेण षोडशयोजनलक्षप्रमाणेन वृत्ताकारेण बहिर्भागे पुष्करद्वीपेन वेष्टितः ।
इत्यादिद्विगुणद्विगुणविष्कम्भः स्वयम्भूरमणद्वीपस्वयम्भूरमणसमुद्रपर्यन्तो ज्ञातव्यः । यथा
जम्बूद्वीपलवणसमुद्रविष्कम्भद्वयसमुदयाद्योजनलक्षत्रयप्रमितात्सकाशाद्धातकीखण्ड एकलक्षेणा-
धिकस्तथैवासंख्येयद्वीपसमुद्रविष्कम्भेभ्यः स्वयम्भूरमणसमुद्रविष्कम्भ एकलक्षेणाधिको ज्ञातव्यः ।
एवमुक्तलक्षणेष्वसंख्येयद्वीपसमुद्रेषु व्यन्तरदेवानां पर्वताद्युपरिगता आवासाः, अधोभूभागगतानि
भवनानि तथैव द्वीपसमुद्रादिगतानि पुराणि च, परमागमोक्तभिन्नलक्षणानि । तथैव
खरभागपङ्कभागस्थितप्रतरासंख्येयभागप्रमाणासंख्येयव्यन्तरदेवावासाः, तथैव द्वासप्ततिलक्षाधिक-
कोटिसप्तप्रमितभवनवासिदेवसंबन्धिभवनानि अकृत्रिमजिनचैत्यालयसहितानि भवन्ति ।
एवमतिसंक्षेपेण तिर्यग्लोको व्याख्यातः ।
136 ]
bRuhad – dravyasangrah