have, bodhidurlabh1 anuprekShA kahe chhe ekendriy, vikalendriy, panchendriy, sangnI,
paryApta, manuShya, uttamadesh, uttamakuL, sundararUp, indriyonI pUrNatA, nIrogapaNun, lAmbun
AyuShya, uttam buddhi, satdharmanun shravaN, grahaN, dhAraN tathA shraddhAn, sanyam, viShayasukhathI
chhUTavun ane krodhAdi kaShAyonI nivRutti — e badhAn uttarottar durlabh chhe. kadAch kAkatAlIy
nyAyathI e badhAn prApta thavA chhatAn temanI prAptirUp ‘bodhi’nA phaLabhUt evI svashuddhAtmAnA
samvedanAtmak2 nirmaL dharmadhyAn – shukladhyAnarUp param samAdhi durlabh chhe. jo prashna karavAmAn
Ave ke paramasamAdhi durlabh kem chhe? samAdhAn — tene (paramasamAdhine) rokanAr mithyAtva,
viShay, kaShAy, nidAnabandh Adi vibhAvapariNAmonun (jIvamAn) prabalapaNun chhe tethI
(paramasamAdhi durlabh chhe). mATe je (paramasamAdhi) ja nirantar bhAvavA yogya chhe. tenI
bhAvanA rahit jIvonun pharI pharI sansAramAn patan thAy chhe. kahyun chhe ke — ‘‘jo manuShya
अथ बोधिदुर्लभानुप्रेक्षां कथयति । तथाहि एकेन्द्रियविकलेन्द्रियपंचेन्द्रियसंज्ञिपर्याप्त-
मनुष्यदेशकुलरूपेन्द्रियपटुत्वनिर्व्याध्यायुष्कवरबुद्धिसद्धर्मश्रवणग्रहणधारणश्रद्धानसंयमविषयसुख-
व्यावर्त्तनक्रोधादिकषायनिवर्त्तनेषु परं परं दुर्लभेषु कथंचित् काकतालीयन्यायेन लब्धेष्वपि
तल्लब्धिरूपबोधेः फलभूतस्वशुद्धात्मसंवित्त्यात्मकनिर्मलधर्मध्यानशुक्लध्यानरूपः परमसमाधि-
र्दुर्लभः । कस्मादिति चेत्तत्प्रतिबन्धकमिथ्यात्वविषयकषायनिदानबन्धादिविभावपरिणामानां
प्रवलत्वादिति । तस्मात् स एव निरन्तरं भावनीयः । तद्भावनारहितानां पुनरपि संसारे
पतनमिति । तथा चोक्तम् — ‘‘इत्यतिदुर्लभरूपां बोधिं लब्ध्वा यदि प्रमादी स्यात् ।
संसृतिभीमारण्ये भ्रमति वराको नरः सुचिरम् ।१।’’ पुनश्चोक्तं मनुष्यभवदुर्लभत्वम् —
1. bodhidurlabh anuprekShA sambandhamAn shrI jayachandrajI panDit kRut ‘bAr bhAvanA’ granthamAn kahyun chhe ke —
बोधि आपका भाव है निश्चय दुर्लभ नाहि ।
भवमें प्राप्ति कठिन है यह व्यवहार कहाहि ।। (बोधि दुर्लभ)
artha — bodhi (gnAn) AtmAno svabhAv chhe, tethI te nishchayathI durlabh nathI. sansAramAn AtmagnAn
(bodhi) ne durlabh to vyavahAranayathI kahel chhe.
2. shrI kundakundAchAryadev dvAdashAnuprekShA shAstranI gAthA 84 mAn kahe chhe ke — ‘‘karmodayathI thatI paryAyanA kAraNe
kShAyopashamik gnAn hey chhe tathA nij Atmadravya upAdey chhe, evo nishchay thavo te samyaggnAn chhe.’’
tathA gAthA 86 mAn kahe chhe ke — ‘‘e prakAre svadravya tathA paradravyanun chintavan karavAthI hey – upAdeyanun
gnAn thAy chhe, paN nishchayanayamAn hey – upAdeyano vikalpa nathI. munioe sansArano virAm karavA mATe
bodhinun chintavan karavun joIe.’’ (bodhidurlabh bhAvanA.)
160 ]
bRuhad – dravyasangrah