atyant durlabh evI ‘bodhi’ ne pAmIne paN pramAdI thAy chhe, to te bichAro sansArarUpI
bhayankar vanamAn lAmbA samay sudhI bhramaN kare chhe.1’’
vaLI, manuShyabhavanI durlabhatA viShe kahyun chhe — 2‘‘ashubh pariNAmonI bahulatA,
sansAranI vishALatA, yoniyonI ati moTI vipulatA — A badhun manuShyayonine bahu durlabh
banAve chhe. 1.’’
have, bodhi ane samAdhinun lakShaN kahe chhe. nahi prApta karel samyagdarshan, gnAn,
chAritranI prApti karavI te bodhi chhe ane temane (samyagdarshanAdine) ja nirvighnapaNe bIjA
bhavamAn sAthe laI javAn te samAdhi chhe. A rIte sankShepamAn (bodhi) durlabh anuprekShA samApta
thaI. 11.
have, dharma anuprekShA kahe chhe. te A pramANe — sansAramAn paDatA jIvane uddhArIne
nAgendra, chakravartI, devendra vagerethI pUjya, avyAbAdh anant sukhAdi anant guNorUp
lakShaNavALA mokShapadamAn je mUke chhe te dharma chhe. te dharmanA bhed kahevAmAn Ave chhe.
ahinsAlakShaNavALo, gRuhastha3 ane munirUp lakShaNavALo, uttam kShamAdi lakShaNavALo, nishchay-
vyavahAr ratnatrayAtmak athavA shuddhAtmAnA samvedanarUp moh – kShobharahit AtmAnA pariNAm-
vALo dharma chhe. A dharmanI prApti nahIn thavAthI anant bhUtakALamAn ‘‘णिच्चिदरधाउसत्त य तरुदस
‘‘अशुभपरिणामबहुलता लोकस्य विपुलता, महामहती । योनिविपुलता च कुरुते सुदुर्लभां
मानुषीं योनिम् ।१।’’ बोधिसमाधिलक्षणं कथ्यते — सम्यग्दर्शनज्ञानचारित्राणामप्राप्तप्रापणं
बोधिस्तेषामेव निर्विघ्नेन भवान्तरप्रापणं समाधिरिति एवं संक्षेपेण दुर्लभानुप्रेक्षा समाप्ता ।।११।।
अथ धर्मानुप्रेक्षां कथयति । तद्यथा — संसारे पतन्तं जीवमुद्धृत्य
नागेन्द्रनरेन्द्रदेवेन्द्रादिवन्द्ये अव्याबाधानंतसुखाद्यनंतगुणलक्षणे मोक्षपदे धरतीति धर्मः । तस्य च
भेदाः कथ्यन्ते — अहिंसालक्षणः सागारानगारलक्षणो वा उत्तमक्षमादिलक्षणो वा
निश्चयव्यवहाररत्नत्रयात्मको वा शुद्धात्मसंवित्त्यात्मकमोहक्षोभरहितात्मपरिणामो वा धर्मः ।
अस्य धर्मस्यालाभेऽतीतानन्तकाले ‘‘णिच्चिदरधाउसत्त य तरुदस वियलेंदियेसु छच्चेव ।
1. paramAtmaprakAsh gAthA 9 TIkA
2. agnAt shAstranI gAthAthI.
3. shrI kundakundAchAryadev dharmaanuprekShA gAthA 82 mAn kahe chhe ke — ‘‘nishchayanayathI jIv gRuhasthadharma ane
munidharmathI bhinna chhe, mATe banne dharmomAn madhyastha bhAvanA rAkhI nirantar shuddha AtmAnun chintavan karavun.’’
saptatattva-navapadArtha adhikAr [ 161