‘णिज्जरा’ — bhAvanirjarA. te koN? nirvikAr paramachaitanyarUp chitchamatkAranA anubhavathI
utpanna sahajAnand jeno svabhAv chhe evo sukhAmRutarasanA AsvAdarUp bhAv — te
bhAvanirjarA1 chhe. ‘जेण भावेण’ — je bhAvathI – jIvanA pariNAmathI. shun thAy chhe? ‘सडदि’
jIrNa thAy chhe – paDI jAy chhe – gaLI jAy chhe – nAsh pAme chhe. koN (nAsh pAme chhe)?
‘कम्मपुग्गलं’ karmarUpI shatruono nAsh karanAr potAnA shuddhAtmAthI viparIt karmarUpI
pudgaladravya. kevun thaIne? ‘भुत्तरसं’ potAnA udayano kAL prApta thatAn jIvane sAnsArik sukh
ke dukharUpe phaL ApIne. kyA kAraNe gaLe chhe? ‘जहकालेण’ potAnA samaye pAkatI kerInI
jem savipAk nirjarAnI apekShAe antarangamAn nij shuddhAtmAnA anubhavarUp pariNAmanA
bahirang sahakArI kAraNabhUt kALalabdhirUp yathAkALe (nirjare chhe). mAtra yathAkALe ja nathI
nirjaratA, parantu ‘तवेण य’ akALe pakavelI kerIonI jem avipAk nirjarAnI apekShAe
tapathI paN nirjare chhe – ke je tap samasta paradravyonI ichchhAnA nirodharUp abhyantar hoy
chhe ane antatattvanA, samvedananA sAdhanabhUt anashan vagere bAr prakAranun bahirang hoy
chhe. ‘तस्सडणं’ karmanun je gaLavun, te dravya - nirjarA chhe.
shankA — pahelAn je ‘सडदि’ kahyun hatun tenAthI ja dravya - nirjarA AvI gaI, to pachhI
‘‘णिज्जरा’’ भाव निर्जरा । सा का ? निर्विकारपरमचैतन्यचिच्चमत्कारानुभूतिसञ्जातसहजानन्द-
स्वभावसुखामृतरसास्वादरूपो भाव इत्यध्याहारः । ‘‘जेण भावेण’’ येन भावेन जीवपरिणामेन ।
किं भवति ‘‘सडदि’’ विशीर्यते पतति गलति विनश्यति । किं कर्तृ ? ‘‘कम्मपुग्गलं’’
कर्मारिविध्वंसकस्वकीयशुद्धात्मनो विलक्षणं कर्मपुद्गलद्रव्यं । कथंभूतं ? ‘‘भुत्तरसं’’
स्वोदयकालं प्राप्य सांसारिकसुखदुःखरूपेण भुक्तरसं दत्तफलं । केन कारणभूतेन गलति ?
‘‘जहकालेण’’ स्वकालपच्यमानाम्रफलवत्सविपाकनिर्जरापेक्षया, अभ्यन्तरे निजशुद्धात्म-
संवित्तिपरिणामस्य बहिरंगसहकारिकारणभूतेन काललब्धिसंज्ञेन यथाकालेन, न केवलं
यथाकालेन ‘‘तवेण य’’ अकालपच्यमानानामाम्रादिफलवदविपाकनिर्जरापेक्षया, अभ्यन्तरेण
समस्तपरद्रव्येच्छानिरोधलक्षणेन बहिरंगेणान्तस्तत्त्वसंवित्तिसाधकसंभूतेनानशनादिद्वादशविधेन
तपसा चेति । ‘‘तस्सडणं’’ कर्म्मणो गलनं यच्च सा द्रव्यनिर्जरा । ननु पूर्वं यदुक्तं ‘‘सडदि’’
1. chothA guNasthAnathI bhAvanirjarA sharU thAy chhe, tethI te guNasthAnathI nirvikAr chaitanyarUp chitchamatkAranA
anubhavathI utpanna sahajAnandamay sukhAmRut hoy chhe, em samajavun. shrI jayasenAchArya shrI panchAstikAy
gAthA 163 nI TIkAmAn kahe chhe ke ‘te anant sukhane bhavya jIv jANe chhe, upAdeyapaNe shraddhe chhe ane
potapotAnA guNasthAn anusAr anubhave chhe.’ (juo, gujarAtI panchAstikAy pA. – 241.)
168 ]
bRuhad – dravyasangrah