A pramANe nirjarAtattvanA vyAkhyAnamAn ek sUtrathI chothun sthaL pUrun thayun. 36.
have, mokShatattvanun kathan kare chhe —
gAthA 37
gAthArtha — je sarva karmonA nAshanun kAraN chhe evA AtmAnA pariNAm tene
bhAvamokSha jANavo; karmonun AtmAthI sarvathA pRuthak thavun te dravyamokSha chhe.
TIkA — joke sAmAnyapaNe sampUrNa karmamaL - kalankarahit, sharIrarahit AtmAnun
Atyantik, svAbhAvik, achintya, adbhut, anupam, sampUrNa - nirmaL kevaLagnAnAdi anant
guNonAn sthAnarUp je avasthAntar ( – AvI je vishiShTa avasthA) te ja mokSha kahevAy chhe,
topaN visheShapaNe bhAv ane dravyanA bhedathI te (mokSha) be prakArano chhe – em vArttik chhe.
te A rIte chhe — ‘णेयो स भावमुक्खो’ tene bhAvamokSha jANavo. te koN? ‘‘अप्पणो हु
परिणामो’’ nishchayaratnatrayAtmak kAraN samayasArarUp ‘हु’ pragaT AtmAnA pariNAm. kevA
निर्जराव्याख्याने सूत्रेणैकेन चतुर्थस्थलं गतम् ।
अथ मोक्षतत्त्वमावेदयति : —
सव्वस्स कम्मणो जो खयहेदू अप्पणो हु परिणामो ।
णेयो स भावमुक्खो दव्वविमुक्खो य कम्मपुहभावो ।।३७।।
सर्वस्य कर्मणः यः क्षयहेतुः आत्मनः हि परिणामः ।
ज्ञेयः सः भावमोक्षः द्रव्यविमोक्षः च कर्म्मपृथग्भावः ।।३७।।
व्याख्या — यद्यपि सामान्येन निरवशेषनिराकृतकर्ममलकलंकस्याशरीरस्यात्मन
आत्यन्तिकस्वाभाविकाचिन्त्याद्भुतानुपमसकलविमलकेवलज्ञानाद्यनन्तगुणास्पदमवस्थान्तरं मोक्षो
भण्यते तथापि विशेषेण भावद्रव्यरूपेण द्विधा भवतीति वार्तिकम् । तद्यथा — ‘‘णेयो स
भावमुक्खो’’ णेयो ज्ञातव्यः स भावमोक्षः । स कः ? ‘‘अप्पणो हु परिणामो’’
निश्चयरत्नत्रयात्मककारणसमयसाररूपो ‘‘हु’’ स्फु टमात्मनः परिणामः । कथंभूतः ?
sarva karmakA kShayakar bhAv, chetanakai hvai mokShasubhAv;
karma – jIv nyAre jo hoy, dravya - vimokSha kahAvai soy. 37.
saptatattva-navapadArtha adhikAr [ 171