व्याख्या : — ‘‘जीवादीसद्दहणं सम्मत्तं’’ वीतरागसर्वज्ञप्रणीतशुद्धजीवादितत्त्वविषये
चलमलिनागाढरहितत्वेन श्रद्धानं रुचिर्निश्चय इदमेवेत्थमेवेति निश्चयबुद्धिः सम्यग्दर्शनम् ।
‘‘रूवमप्पणो तं तु’’ तच्चाभेदनयेन रूपं स्वरूपं तु; पुनः कस्य ? आत्मन आत्मपरिणाम
इत्यर्थः । तस्य सामर्थ्यं माहात्म्यं दर्शयति । ‘‘दुरभिणिवेसविमुक्कं णाणं सम्मं खु होदि सदि
जह्मि’’ यस्मिन् सम्यक्त्वे सति ज्ञानं सम्यग् भवति स्फु टं । कथम्भूतं सम्यग्भवति ?
‘‘दुरभिणिवेसविमुक्कं’’ चलितप्रतिपत्तिगच्छत्तृणस्पर्शशुक्तिकाशकलरजतविज्ञानसदृशैः संशय-
विभ्रमविमोहैर्मुक्तं रहितमित्यर्थः ।
TIkA — ‘‘जीवादीसद्दहणं सम्मत्तं’’ vItarAg – sarvagnapraNIt shuddha jIvAdi tattvomAn
chaL, maL, agADh (doSh) rahit shraddhA – ruchi – nishchay ane ‘A ja chhe, AvI rIte ja chhe,’
evI nishchayabuddhi te samyagdarshan chhe. ‘‘रूवमप्पणो तं तु’’ ane te samyagdarshan abhedanayathI
svarUp chhe. konun svarUp chhe? AtmAnun; te AtmAnA pariNAm1 chhe, em artha chhe.
tenun (samyagdarshananun) sAmarthya ane mAhAtmya dekhADe chhe; ‘‘दुरभिणिवेसविमुक्कं णाणं सम्मं
खु होदि सदि जह्मि’’ je samyaktva thatAn gnAn pragaTapaNe samyak thaI jAy chhe. kevun samyak
thAy chhe? ‘‘दुरभिणिवेसविमुक्कं’’ chalAyamAn sanshayagnAn (arthAt Am hashe ke Am evA)
sanshayathI, gaman karatAn tRuNasparsha thatAn ‘sheno sparsha thayo’ tenA anishchayarUp vibhramathI ane
‘chhIpanA TukaDAmAn, chAndInun gnAn thAy’ evA vimohathI — e traNe doShothI rahit samyakgnAn
thaI jAy chhe.
1. te AtmAnA pariNAm hovAthI shuddha pariNAm chhe. samyagdarshan pragaT thatI vakhate ‘‘niShkriy chinmAtrabhAvane
pAme chhe.’’ em shrI pravachanasAr gAthA 80 pA-138 mAn kahyun chhe te ja nirvikalpa dashA chhe. shrI
jayasenAchArya kahe chhe ke ‘‘AgamanI bhAShAthI adhakaraN, apUrvakaraN, anivRuttikaraN nAmanA
pariNAmavisheShonA baLathI je visheShabhAv darshanamohano abhAv karavAne samartha chhe, temAn potAnA AtmAne
joDe chhe. tyArapachhI nirvikalpa svarUpanI prApti mATe — jem paryAyarUpe motInA dANA, guNarUpe saphedI
Adi abhedanayathI ek hArarUp ja mAlUm paDe chhe tem — pUrve kahelAn dravya – guN – paryAy abhedanayathI
AtmA ja chhe, evI bhAvanA karatAn karatAn darshanamohano andhakAr naShTa thaI jAy chhe.’’ (shrI pravachanasAr
shrI jayasenAchArya TIkA pA. 138)
vaLI, shrI pravachanasAr gAthA 194nI TIkAmAn paN nIchenA shabdomAn te ja siddhAntanun pratipAdan karyun
chhe. (pA. 358-359)
TIkA — ‘‘yathokta vidhi vaDe shuddhAtmAne je dhruv jANe chhe tene temAn ja pravRutti dvArA shuddhAtmatattva
hoy chhe, tethI anant shaktivALA chinmAtra paramaAtmAnun ekAgra sanchetan – dhyAn hoy chhe ane tethI
184 ]
bRuhad – dravyasangrah