gAthA 43
gAthArtha — padArthomAn visheShapaNun karyA vinA (bhed pADyA vinA), AkAr arthAt
vikalpa karyA vinA, padArthonun je sAmAnyapaNe (sattAvalokanarUp) grahaN tene paramAgamamAn
darshan kahevAmAn Ave chhe.
vyAkhyA — ‘‘जं सामण्णं गहणं भावाणं’’ je sAmAnyapaNe arthAt sattAvalokanarUpe
grahaN karavun – parichchhedan karavun; konun grahaN karavun? padArthonun – bhAvonun grahaN karavun; kevI
rIte? ‘‘णेव कट्टुमायारं’’ na karIne; shun na karIne? AkAr athavA vikalpa; te paN shun karIne?
‘‘अविसेसिदूण अट्ठे’’ padArthono visheSh (bhed) na karIne; kyA rUpe? A saphed chhe, A kRiShNa
chhe, A dIrgha chhe, A hnasva chhe, A ghaT chhe, A paT chhe ityAdi rUpe; ‘‘दंसणमिदि भण्णए
समए’’ te paramAgamamAn sattAvalokanarUp darshan kahevAy chhe. A darshanane ja tattvArthashraddhAn
lakShaNavALun samyagdarshan na kahevun. shA mATe na kahevun? kem ke te shraddhAn to vikalparUp1
chhe ane A darshan vikalparahit chhe. ahIn tAtparya A chhe jyAre koI paN kaI paN
avaloke chhe – jue chhe, tyAre jyAn sudhI te vikalpa na kare tyAn sudhI sattAmAtranA grahaNarUp
darshan kahevAy chhe, pachhI shukla vagere vikalpa2 thatAn gnAn kahevAy chhe. 43.
यत् सामान्यं ग्रहणं भावानां नैव कृत्वा आकारम् ।
अविशेषयित्वा अर्थान् दर्शनं इति भण्यते समये ।।४३।।
व्याख्या — ‘‘जं सामण्णं गहणं भावाणं’’ यत् सामान्येन सत्तावलोकनेन ग्रहणं
परिच्छेदनं, केषां ? भावानां पदार्थानां; किं कृत्वा ? ‘‘णेव कट्टुमायारं’’ नैव कृत्वा, कं ?
आकारं विकल्पं, तदपि किं कृत्वा ? ‘‘अविसेसिदूण अट्ठे’’ अविशेष्याविभेद्यार्थान्; केन
रूपेण ? शुक्लोऽयं, कृष्णोऽयं, दीर्घोऽयं, ह्स्वोऽयं, घटोऽयं, पटोऽयमित्यादि । ‘‘दंसणमिदि
भण्णए समए’’ तत्सत्तावलोकं दर्शनमिति भण्यते समये परमागमे । नेदमेव
तत्त्वार्थश्रद्धानलक्षणं सम्यग्दर्शनं वक्तव्यम् । कस्मादितिचेत् ? तत्र श्रद्धानं विकल्परूपमिदं तु
निर्विकल्पं यतः । अयमत्र भावः — यदा कोऽपि किमप्यवलोकयति पश्यति, तदा यावत्
विकल्पं न करोति तावत् सत्तामात्रग्रहणं दर्शनं भण्यते, पश्चाच्छुक्लादिविकल्पे जाते
ज्ञानमिति ।।४३।।
1. te shraddhA to vikalparUp chhe=te shraddhA badhA padArthothI bhinna nij shuddha paramAtmadravyane viShay banAve chhe.
2. arthonA AkAronun avabhAsan te vikalpa.
mokShamArga adhikAr [ 207