guNasthAnomAn hoy chhe, ane kShapakashreNInI vivakShAmAn apUrvakaraN – kShapak, anivRuttikaraN –
kShapak ane sUkShmasAmparAy – kShapak — e traN guNasthAnomAn hoy chhe. e rIte pratham
shukladhyAnanun vyAkhyAn thayun.
nij shuddhAtmadravyamAn athavA vikAr rahit AtmasukhanA anubhavarUp paryAyamAn
athavA upAdhirahit svasamvedan guNamAn – A traNemAnthI je ekamAn (dravya, guN ke paryAyamAn)
pravRutta hoy temAn ja vitarka nAmanA svasamvedan lakShaNavALA bhAvashrutanA baLathI sthir thaIne
avichArarUp hoy chhe eTale dravya, guN ke paryAyamAn parAvartan karatun nathI; te
‘‘ekatvavitarkaavichAr’’ nAmanun kShINakaShAy nAmanA guNasthAnamAn hotun bIjun shukladhyAn
kahevAy chhe. A bIjA shukladhyAnathI ja kevaLagnAnanI utpatti thAy chhe.
have, sUkShmakAyanI kriyAnA vyApArarUp ane apratipAti (na paDe tevun) evun
‘‘sUkShmakriyApratipAti’’ nAmanun trIjun shukladhyAn chhe. te upachArathI ‘sayogikevaLI jin’
guNasthAnamAn hoy chhe.
visheShapaNe uparat arthAt nivRutta thaI chhe kriyA jemAnthI te ‘vyuparatakriy’ chhe.
vyuparatakriy hoy, (sarva kriyAnI nivRutti thaI hoy) ane anivRutti hoy arthAt mukti
na thaI hoy, te ‘‘vyuparatakriyAnivRutti’’ nAmanun chothun shukladhyAn chhe. te upachArathI
‘ayogikevaLI jin’ guNasthAnamAn hoy chhe. e rIte sankShepamAn AgamabhAShAe judA judA
prakAranAn dhyAnonun vyAkhyAn karyun.
करणक्षपकानिवृत्तिकरणक्षपकसूक्ष्मसाम्परायक्षपकाभिधानगुणस्थानत्रये चेति प्रथमं शुक्लध्यानं
ब्याख्यातम् ।
निजशुद्धात्मद्रव्ये वा निर्विकारात्मसुखसंवित्तिपर्याये वा निरुपाधिस्वसंवेदनगुणे वा
यत्रैकस्मिन् प्रवृत्तं तत्रैव वितर्कसंज्ञेन स्वसंवित्तिलक्षणभावश्रुतबलेन स्थिरीभूयावीचारं
गुणद्रव्यपर्यायपरावर्त्तनं न करोति यत्तदेकत्ववितर्कावीचारसंज्ञं क्षीणकषायगुणस्थानसम्भवं
द्वितीयं शुक्लध्यानं भण्यते । तेनैव केवलज्ञानोत्पत्तिः इति । अथ सूक्ष्मकायक्रियाव्यापाररूपं
च तदप्रतिपाति च सूक्ष्मक्रियाप्रतिपातिसंज्ञं तृतीयं शुक्लध्यानम् । तच्चोपचारेण
सयोगिकेवलिजिने भवतीति । विशेषेणोपरता निवृत्ता क्रिया यत्र तद् व्युपरतक्रियं च तदनिवृत्ति
चानिवर्तकं च तद्व्युपरतक्रियानिवृत्तिसंज्ञं चतुर्थं शुक्लध्यानं । तच्चोपचारेणायोगिकेवलिजिने
भवतीति । इति संक्षेपेणागमभाषया विचित्रध्यानं व्याख्यातम् ।
mokShamArga adhikAr [ 225