guNasthAnomAn dharmadhyAnanun niShedhak nathI. 1.’’
je em kahyun chhe ke, ‘dash tathA chaud pUrvanA shrutagnAnathI dhyAn thAy chhe’ te
paN utsargavachan chhe. apavAd – vyAkhyAnathI to pAnch samiti ane traN guptinA
pratipAdak sArabhUt shrutagnAnathI paN dhyAn thAy chhe ane kevaLagnAn paN thAy chhe.
jo evun apavAdavyAkhyAn na hoy to ‘‘tuSh – mAShanun uchchAraN karatAn shrIshivabhUti
muni kevaLagnAnI thaI gayA’’ ityAdi gandharvArAdhanAdi granthomAn kahelun kathan kevI rIte
ghaTe? shankA — shrIshivabhUti muni pAnch samiti ane traN guptionun pratipAdan
karanAr dravyashrut jANatA hatA ane bhAvashrut temane pUrNapaNe hatun? uttara — em
na kahevun joIe; kem ke jo teo pAnch samiti ane traN guptinA pratipAdak
dravyashrutane jANatA hot to ‘na dveSh kar, na rAg kar,’ e ek pad kem na jANe?
mATe ja jaNAy chhe ke, pAnch samiti ane traN guptirUp ATh pravachanamAtApramAN
ja bhAvashrut temane hatun ane dravyashrut kAI paN nahotun. A vyAkhyAn ame kalpit
nathI kahyun; te chAritrasAr Adi shAstromAn paN kahevAyelun chhe. te A pramANe —
antarmuhUrtamAn jeo kevaLagnAn prApta kare chhe teo kShINakaShAy guNasthAnamAn rahenAr
‘nirgranth’ nAmanA RISh kahevAy chhe. temane utkRuShTapaNe chaud pUrva shrutagnAn hoy chhe ane
jaghanyapaNe pAnch samiti ane traN gupti jeTalun ja shrutagnAn hoy chhe.
यथोक्तं दशचतुर्दशपूर्वगतश्रुतज्ञानेन ध्यानं भवति तदप्युत्सर्गवचनम् ।
अपवादव्याख्यानेन पुनः पञ्चसमितित्रिगुप्तिप्रतिपादकसारभूतश्रुतेनापि ध्यानं भवति
केवलज्ञानश्च । यद्येवमपवादव्याख्यानं नास्ति तर्हि ‘‘तुसमासं घोसन्तो सिवभूदी केवली जादो’’
इत्यादिगन्धर्वाराधनादिभणितं व्याख्यानम् कथम् घटते ? अथ मतम् — पञ्चसमिति-
त्रिगुप्तिप्रतिपादकं द्रव्यश्रुतमिति जानाति । इदं भावश्रुतं पुनः सर्वमस्ति । नैवं वक्तव्यम् । यदि
पञ्चसमितित्रिगुप्तिप्रतिपादकं द्रव्यश्रुतं जानाति तर्हि ‘‘मा रूसह मा तूसह’’ इत्येकं पदं किं
न जानाति । तत एव ज्ञायतेऽष्टप्रवचनमातृप्रमाणमेव भावश्रुतं, द्रव्यश्रुतं पुनः किमपि नास्ति ।
इदन्तु व्याख्यानमस्माभिर्न कल्पितमेव । तच्चारित्रसारादिग्रन्थेष्वपि भणितमास्ते । तथाहि —
अन्तर्मुहूर्तादूर्ध्वं ये केवलज्ञानमुत्पादयन्ति ते क्षीणकषायगुणस्थानवर्त्तिनो निर्ग्रंथसंज्ञा ऋषयो
भण्यन्ते । तेषां चोत्कर्षेण चतुर्दशपूर्वादिश्रुतं भवति, जघन्येन पुनः पञ्चसमिति-
त्रिगुप्तिमात्रमेवेति ।
256 ]
bRuhad – dravyasangrah