mukharUp upAdhinA vashe anek darpaNonAn pudgalo ja anek mukhanA AkArarUpe pariNamyAn
chhe, ek devadattanun mukh anekarUpe pariNamyun nathI. jo devadattanun mukh ja anek mukharUpe
pariNamatun hoy to to darpaNamAn rahel devadattanA mukhanAn pratibimb paN chetan banI jAy;
paN em to banatun nathI. vaLI, jo ek ja jIv hoy to ek jIvane sukh - dukh, jIvan
- maraN Adi prApta thatAn te ja kShaNe badhA jIvone jIvan - maraN Adi prApta thavAn joIe;
paN tem dekhAtun nathI. athavA je em kahe chhe ke, ‘ek ja samudra chhe te kyAnk khArA
pANIvALo chhe ane kyAnk mIThA pANIvALo chhe. tem ek ja jIv badhAn sharIromAn vidyamAn
chhe.’ temanun e kahevun paN ghaTatun nathI. kem nathI ghaTatun? samudramAn jaLarAshinI apekShAe
ekatA chhe, jaLanA kaNonI apekShAe ekatA nathI. jo jaLakaNonI apekShAe ekatA hoy
to samudramAnthI thoDun jaL grahaN karatAn bAkInun badhun jaL tenI sAthe ja kem nathI Avatun?
te kAraNe e siddha thayun ke, soLavalA sonAnA rAshinI jem anant gnAnAdi lakShaNanI
apekShAe jIvarAshimAn ekatA chhe paN ek jIvanI apekShAe (samasta jIvarAshimAn ek
ja jIv hovAnI apekShAe) jIvarAshimAn ekatA nathI.
have, ‘adhyAtma’ shabdano artha kahevAmAn Ave chhe mithyAtva, rAg Adi samasta
vikalpajALanA tyAgathI svashuddhAtmAmAn je anuShThAn tene ‘adhyAtma’ kahe chhe.
evI rIte, dhyAnanI sAmagrInA vyAkhyAnanA upasanhArarUpe A gAthA pUrI thaI. 57.
नानादर्पणस्थपुद्गला एव नानामुखाकारेण परिणता, न चैकं देवदत्तमुखं नानारूपेण
परिणतम् । परिणमतीति चेत् — तर्हि दर्पणस्थप्रतिबिम्बं चैतन्यं प्राप्नोतीति, न च तथा । किन्तु
यद्येक एव जीवो भवति, तदैकजीवस्य सुखदुःखजीवितमरणादिके प्राप्ते तस्मिन्नेव क्षणे सर्वेषां
जीवितमरणादिकं प्राप्नोति, न च तथा दृश्यते । अथवा ये वदन्ति यथैकोपि समुद्रः क्वापि
क्षारजलः क्वापि मिष्टजलस्तथैकोऽपि जीवः सर्वदेहेषु तिष्ठतीति । तदपि न घटते । कथमिति
चेत् — जलराश्यपेक्षया तत्रैकत्वं, न च जलपुद्गलापेक्षया तत्रैकत्वम् । यदि जलपुद्गलापेक्षया
भवत्येकत्वं तर्हि स्तोकजले गृहीते शेषजलं सहैव किन्नायाति । ततः स्थितं
षोडशवर्णिकासुवर्णराशिवदनन्तज्ञानादिलक्षणं प्रत्येकं जीवराशिं प्रति, न चैकजीवापेक्षयैति ।
अध्यात्मशब्दस्यार्थः कथ्यते । मिथ्यात्वरागादिसमस्तविकल्पजालरूपपरिहारेण
स्वशुद्धात्मन्यधि यदनुष्ठानं तदध्यात्ममिति । एवं ध्यानसामग्रीव्याख्यानोपसंहाररूपेण गाथा
गता ।।५७।।
mokShamArga adhikAr [ 261