न च हस्तादिव्यापाररूपाणामिति । यतो हि नित्यनिरञ्जननिष्क्रियनिजात्मस्वरूपभावनारहितस्य ।
कर्मादिकर्तृत्वं व्याख्यातम्, ततस्तत्रैव निजशुद्धात्मनि भावना कर्तव्या । एवं सांख्यमतं
प्रत्येकान्ताकर्तृत्वनिराकरणमुख्यत्वेन गाथा गता ।।८।।
अथ यद्यपि शुद्धनयेन निर्विकारपरमाह्लादैकलक्षणसुखामृतस्य भोक्ता तथाप्यशुद्धनयेन
सांसारिकसुखदुःखस्यापि भोक्तात्मा भवतीत्याख्याति —
ववहारा सुहदुक्खं पुग्गलकम्मप्फलं पभुंजेहि ।
आदा णिच्छयणयदो चेदणभावं खु आदस्स ।।९।।
व्यवहारात् सुखदुःखं पुद्गलकर्म्मफलं प्रभुङ्क्ते ।
आत्मा निश्चयनयतः चेतनभावं खलु आत्मनः ।।९।।
bhAvanArUpe, vivakShit ekadesh shuddha nishchayanayathI kartA chhe ane mukta avasthAmAn shuddhanayathI
anant gnAn – sukhAdi shuddhabhAvono kartA chhe.
parantu pariNamatA evA shuddha – ashuddha bhAvonun ja kartApaNun jIvamAn jANavun, 1hastAdinA
vyApArarUp (pudgal – pariNAmo)nun nahi.
nitya – niranjan – niShkriy nijAtmasvarUpanI bhAvanA rahit jIvane karmAdinun kartApaNun
kahyun chhe, tethI te nij shuddhAtmAmAn ja bhAvanA karavI.
A rIte sAnkhyamat pratye ekAnt akartRutvanun ( – jIv ekAnte akartA hovAnun)
nirAkaraN karavAnI mukhyatAthI gAthA pUrI thaI. 8.
have, joke AtmA shuddhanayathI nirvikAr param AhlAd jenun ek lakShaN chhe evA
sukhAmRutano bhoktA chhe, topaN ashuddhanayathI sAnsArik sukh - dukhano paN bhoktA thAy chhe,
em kahe chhe —
1. shrI samayasAramAn paN jIv pudgalAdi ke anya jIvonI paryAyono kartA nathI, em kartAkarma – adhikAr
tathA sarvavishuddhagnAn – adhikAramAn kahyun chhe. sharIranI, parapadArthonI, bolavAnI, khAvA – pIvAnI ityAdi
kriyAomAn je anAdi agnAnathI jIvanI kartRutvabuddhi chhe, te potAnA trikAL AtmasvarUpanA lakShe shuddharUpe
pariNamavAthI ja tUTe mATe ‘jIv parapadArthanI koI kriyA kharekhar ek samay paN karI shakato nathI’
evo nirNay karavo – e A gAthAnun tAtparya chhe.
sukh – dukhamay phal pudgalakarma, bhogai nay vyavahAr sumarma;
nishchayanay nij chetanabhAv, jIv bhogavai sadA kahAv. 9.
26 ]
bRuhad – dravyasangrah