व्याख्या — ‘‘ववहारा सुहदुक्खं पुग्गलकम्मफलं पभुंजेदि’’ व्यवहारात् सुखदुःखरूपं
पुद्गलकर्मफलं प्रभुंक्ते । स कः कर्त्ता ? ‘‘आदा’’ आत्मा । ‘‘णिच्छयणयदो चेदणभावं
आदस्स’ निश्चयनयतश्चेतनभावं भुंक्ते । ‘‘खु’’ स्फु टम् । कस्य सम्बन्धिनमात्मनः स्वस्येति ।
तद्यथा — आत्मा हि निजशुद्धात्मसंवित्तिसमुद्भूतपारमार्थिकसुखसुधारसभोजनमलभमान
उपचरितासद्भूतव्यवहारेणेष्टानिष्टपञ्चेन्द्रियविषयजनितसुखदुःखं भुंक्ते, तथैवानुपचरिता-
सद्भूतव्यवहारेणाभ्यन्तरे सुखदुःखजनकं द्रव्यकर्म्मरूपं सातासातोदयं भुंक्ते, स
एवाशुद्धनिश्चयनयेन हर्षविषादरूपं सुखदुःखं च भुंक्ते । शुद्धनिश्चयनयेन तु
परमात्मस्वभावसम्यक्श्रद्धानज्ञानानुष्ठानोत्पन्नसदानन्दैकलक्षणं सुखामृतं भुंक्त इति । अत्र
यस्यैव स्वाभाविकसुखामृतस्य भोजनाभावादिन्द्रियसुखं भुञ्जानः सन् संसारे परिभ्रमति
gAthA 9
gAthArtha — vyavahAranayathI AtmA sukh - dukharUp pudgalakarmanA phaLane bhogave chhe
ane nishchayanayathI potAnA chetanabhAvane bhogave chhe.
TIkA — ‘‘ववहारा सुहदुक्खं पुग्गलकम्मफलं पभुंजेदि’’ vyavahAranayanI apekShAe sukh –
dukharUp pudgalakarmanAn phaLone bhogave chhe. te karmaphaLono bhoktA koN chhe? ‘‘आदा’’
AtmA. ‘‘णिच्छयणयदो चेदणभावं आदस्स’’ nishchayanayanI apekShAe chetanabhAvano bhoktA chhe.
‘‘खु’’ pragaTapaNe, konA chetanabhAvano? AtmAnA potAnA chetanabhAvano. te AvI rIte – AtmA
ja nij shuddhAtmasamvittithI utpanna pAramArthik sukh – sudhArasanA bhojanane nahi prApta karato,
upacharit asadbhUt vyavahAranayathI iShTa - aniShTa panchendriy viShayajanit sukh - dukhane bhogave
chhe, tevI ja rIte anupacharit asadbhUt vyavahAranayathI antarangamAn sukh - dukhajanak
dravyakarmarUp shAtA ane ashAtAnA udayane bhogave chhe ane te ja ashuddhanishchayanayathI harSha
- viShAdarUp sukh - dukhane bhogave chhe; shuddhanishchayanayathI to paramAtmasvabhAvanAn samyak shraddhAn
- gnAn - AcharaNathI utpanna, sadA Anand jenun ek lakShaN chhe evA sukhAmRutane bhogave chhe.
ahIn, je svAbhAvik sukhAmRutanA bhojananA abhAvathI AtmA indriyasukh
bhogavato thako sansAramAn paribhramaN1 kare chhe, te ja atIndriy sukh ( – svAbhAvik
1. sansAramAn paribhramaN karanAr pratham guNasthAnadhArI sarve mithyAdraShTi chhe. chaturtha guNasthAnathI siddha
sudhInA sarve jIvo temanI bhUmikAnI shuddhi anusAr Atmik atIndriy – sukh bhogave chhe, evun A
gAthAnun tAtparya chhe.
ShaDdravya-panchAstikAy adhikAr [ 27